Od początku wybuchu wojny szeroko komentowana jest postawa Unii Europejskiej względem konfliktu w Ukrainie – szczególnie w kwestii uchodźców. Pamiętając kryzys uchodźczy z 2014 roku, część społeczeństwa spodziewała się innej reakcji na obecną sytuację. Jednak czy prawdą jest, że Komisja Europejska w żaden sposób nie pomogła Polsce z uchodźcami uciekającymi przed wojną?
Informację zawartą w tweecie uznajemy za fałszywą, ponieważ decyzja w sprawie finansowego wsparcia krajów zmagających się z kryzysem migracyjnym została podjęta – Komisja Europejska przewiduje konkretną pomoc zarówno pod względem finansowym, jak i systemowym.
Działania Rady Europejskiej
4 kwietnia 2022 r. Rada Europejska zadecydowała, że należy zmodyfikować prawne wytyczne skierowane do europejskich organizacji pomocowych. Przyjęto wówczas nowe rozporządzenie zwane w skrócie CARE (ang. Cohesion’s Actions for Refugees in Europe). Dotyczy ono przede wszystkim funduszy strukturalnych i inwestycyjnych Unii oraz Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym (ang. Fund for European Aid to the Most Deprived – FEAD).
Na jakie wsparcie możemy liczyć?
Zmiany proponowane przez Unię Europejską dotyczą usprawnienia możliwości przenoszenia środków między Europejskim Funduszem Rozwoju Regionalnego (EFRR) oraz Europejskim Funduszem Społecznym (EFS) w celu rozwiązywania problemów związanych z kolejnymi falami uchodźców z Ukrainy. W ramach programu REACT-EU do dyspozycji państw członkowskich byłoby łącznie prawie 10 miliardów euro, przeznaczonych na rok 2022. Ponadto rozporządzenie przewiduje wydłużenie o jeden rok stuprocentowego współfinansowania programów Funduszu Spójności, co jest przydatnym narzędziem pozwalającym na niewyniszczającą gospodarki realizację programów antykryzysowych.
Po tych zapowiedziach, 28 kwietnia w ramach projektu CARE, Komisja Europejska dokonała wpłaty zaliczki około 3,5 mld euro na rzecz programu REACT-EU, z którego nasz kraj otrzymał najwyższe dofinansowanie – 562 mln euro. Z uwagi na to, że Polska jest jednym z krajów pierwszej linii, jeśli chodzi o napływ ukraińskich uchodźców, doszło do czterokrotnego zwiększenia płatności zaliczkowej transzy REACT-EU na rok 2021. Jest to dopiero początek realizacji rozporządzenia, którego dalsze założenia będą stopniowo implementowane.
Istniejące formy pomocy
W Unii Europejskiej funkcjonuje wiele rodzajów stałego wsparcia dla państw członkowskich. Istnieją specjalne fundusze, których celem jest zwalczanie głodu czy zapewnienie podstaw materialnych tym najbardziej potrzebującym. Warto wspomnieć, że rozwiązania w ramach tych funduszy nie są z góry narzucone – kraje należące do wspomnianej organizacji mogą wybierać te najbardziej odpowiadające ich obecnej sytuacji wewnętrznej.
Reakcja strony polskiej
W dniach 16-17 marca 2022 r. doszło do spotkania Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej z urzędnikami unijnymi. Podczas wizyty w Brukseli szef MFiPR podziękował Komisji za jej dotychczasowe działania, a także zajął się rozmowami dotyczącymi negocjowania Umowy Partnerstwa 2021-2027. Ma ona określić strategię wykorzystania funduszy europejskich w ramach polityki spójności – może więc objąć także potrzebę rozwiązania problemów wynikających z trwającego kryzysu migracyjnego.
Inne sposoby reagowania na kryzys
Dotąd pojawiło się już kilka różnego rodzaju akcji pomocowych, do których pozytywnych rezultatów walnie przyczyniła się Unia Europejska. Mowa tutaj na przykład o wydarzeniu „Stand Up For Ukraine” z 9 kwietnia 2022 r., kiedy to w Warszawie zgromadzono ponad 9 miliardów euro na rzecz uciekinierów z Ukrainy – Komisja Europejska przekazała na ten cel cały 1 miliard. Ponadto, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju planuje przeznaczyć podobną kwotę na pokrycie potrzeb ukraińskich obywateli przesiedlonych z terenów zagrożonych.
Ocena działalności UE
To, czy wyżej wymienione środki w całości zaspokoją potrzeby Polski związane z opanowywaniem obecnej sytuacji, pozostaje kwestią sporną, jednak powinniśmy uważać na stwierdzenia, jakoby Unia Europejska była zupełnie obojętna na trwający kryzys. Niewykluczone, że rozwiązania zaproponowane przez unijne instytucje okażą się nieskuteczne, jednak na wydawanie takich wyroków jest na tę chwilę nieupoważnione.
