Tematyka spożywania alkoholu przez polskie społeczeństwo wywołuje liczne dyskusje. W przestrzeni publicznej regularnie pojawiają się liczby, które mają obrazować skalę tego zjawiska – i zazwyczaj są one alarmujące. Tym razem sprawdzamy, ile Polacy faktycznie przeznaczyli na alkohol w 2024 roku. Czy pojawiająca się w mediach społecznościowych kwota 50,3 miliarda złotych znajduje potwierdzenie w danych? Sprawdźmy.
Na portalu X pojawił się dość popularny wpis, w którym czytamy, że w 2024 roku Polacy wydali na alkohol około 50,3 miliarda złotych. Ta liczba została zestawiona z kwotami przeznaczonymi w tym samym roku na budowę dróg, funkcjonowanie Narodowego Funduszu Zdrowia czy program Rodzina 500+ bez dalszego kontekstu czy podania źródeł tych danych. Podobny wpis innego autora pojawił się także na LinkedIn.
W skrócie
- Wydatki na alkohol w 2024 roku wyniosły ok. 50,3 mld zł według danych NielsenIQ i opartych o nie raportów. Najwięcej wydano na piwo i wódkę.
- Wzrost wydatków nie oznacza wzrostu ilości zakupionego alkoholu – w rzeczywistości ilość sprzedanego alkoholu w 2024 w stosunku do poprzednich lat spadła.
- W 2022 r. średnie spożycie alkoholu w Polsce wynosiło 11,9 litra czystego alkoholu na osobę (światowa średnia: 5,2 litra); Polska uplasowała się na 8. miejscu na świecie.
- Polska w 2021 r. zajęła 3. miejsce w UE – 3,7% wydatków gospodarstw domowych przeznaczanych było na alkohol (za Łotwą i Estonią).
Wszystkie dane w artykule pochodzą z najaktualniejszych publicznie dostępnych badań w tym obszarze.
Co mówią raporty?
W raporcie Rynek alkoholi mocnych i wina w Polsce autorstwa Katarzyny Jurkitewicz dla portalu branżowego Wiadomości Spożywcze czytamy, że według danych NielsenIQ Polacy wydali na alkohol łącznie ok. 50,5 mld zł w okresie między sierpniem 2023 a majem 2024. W ramach tej kwoty zdecydowaną większość stanowiły wydatki w kategorii piwo (ok. 20,5 mld zł) i wódka (ok. 16,7 mld zł), dalej uplasowały się wino i whisky.
NielsenIQ to międzynarodowa firma zajmująca się przygotowywaniem analiz rynku FMCG (fast-moving consumer good) dla firm i organizacji. Jej dane są szeroko wykorzystywane przez media branżowe i instytucje publiczne, m.in. Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA). Dostęp do pełnych raportów i baz danych jest zazwyczaj płatny lub oferowany w ramach umów partnerskich, co oznacza, że informacje publikowane w przestrzeni publicznej pochodzą z opracowań przygotowanych przez redakcje mające taki dostęp. Zwróciliśmy się z prośbą do NielsenIQ o udostępnienie danych, czekamy na odpowiedź.
Powołując się na te same dane NielsenIQ, portal xyz.pl podaje, że w 2024 roku Polacy wydali na alkohol ok. 50,3 mld zł. Dodatkowo:
Według NielsenIQ, w 2024 r. Polacy wydali na alkohol o 0,6 proc. więcej niż w 2023 r. Jednak symboliczny wzrost wartości nie oznacza większej konsumpcji, a wzrost cen trunków. Wydatki na piwo wyniosły 22,9 mld zł (wzrost o 0,2 proc.), na wódkę 16,9 mld zł (wzrost o 0,1 proc.) i na wino 4,6 mld zł (wzrost o 0,2 proc.). Natomiast wydatki na bezalkoholowe odpowiedniki osiągnęły 1,9 mld zł, co oznacza 17,9 proc. wzrost w porównaniu do 2023 r. Wolumenowo kategoria alkoholi spadła rok do roku 1,7 proc., z czego spożycie samej wódki o 3,1 proc.
Należy zwrócić uwagę, że pierwszy raport odnosi się do danych z okresu między sierpniem 2023 a majem 2024, a drugi do danych z całego 2024 roku, stąd biorą się różnice w podawanych kwotach.
Warto zauważyć, że także wedle raportu Wiadomości Spożywczych podana wartość to o 3% więcej w porównaniu do poprzedniego analogicznego okresu, natomiast wzrost wartości nie oznacza, że konsumenci kupili więcej alkoholu. Również według raportu Euromonitor International w Polsce w 2024 roku odnotowano spadek ilości sprzedanego alkoholu, co jest zauważalne przede wszystkim w kategorii piwa i wódki.
Tendencję spadkową potwierdzają dane Głównego Urzędu Statystycznego, które pokazują, że między 2022 a 2023 rokiem odnotowano spadek w spożyciu napojów alkoholowych na jednego mieszkańca. W materiałach Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom możemy znaleźć informację, że od kilku lat spożycie napojów alkoholowych w przeliczeniu na 100% alkoholu spada i zmienia się struktura spożycia napojów alkoholowych.
Powszechność spożycia alkoholu i zmieniające się trendy w Polsce pokazuje badanie PolDrugs2025, w którym czytamy, że w 2025 roku łącznie 72,9% respondentów przyznało się do spożywania alkoholu. Większość pije go dwa do trzech razy w miesiącu (27,4%) i najczęściej wybiera piwo (48,2%). Należy zaznaczyć, że w tej edycji badania o 9,5 punktu procentowego więcej respondentów zadeklarowało abstynencję w porównaniu do wyników sprzed czterech lat. Wśród osób pijących wzrósł odsetek spożywających alkohol raz w miesiącu lub rzadziej (28,3% wobec wcześniejszych 19,5%). Piwo nadal pozostaje najpopularniejszym napojem alkoholowym, choć jego spożycie spadło (z 56,3% w 2021 roku do 48,2% w tym roku).
Co istotne, autorzy badania podkreślają, że jednym z kluczowych czynników wpływających na spożycie alkoholu jest jego dostępność ekonomiczna. Badacze wskazują na fakt, że od stycznia 2022 roku w Polsce podnoszone są akcyzy na alkohol, a w 2023 roku – po raz pierwszy od 2009 roku – za przeciętne wynagrodzenie można było kupić mniej butelek piwa niż w poprzednich latach. Ponadto ograniczenia sprzedaży alkoholu w godzinach nocnych oraz rosnąca popularność piw bezalkoholowych mogą być dodatkowymi czynnikami wpływającymi na zmiany w spożyciu.
Dane dotyczące spożycia alkoholu przez Polaków należy osadzić w kontekście. WHO podaje, że średnie roczne spożycie alkoholu na osobę w naszym kraju w litrach czystego alkoholu w 2022 roku wynosiło 11,9, przy czym światowa średnia to 5,2. Jest to jeden z wyższych wskaźników – Polska plasuje się na 8. miejscu spośród państw świata i na 6. miejscu w Europie.
W 2021 roku Polska odnotowała najwyższy wskaźnik zgonów z powodu zaburzeń związanych ze spożywaniem alkoholu w Unii Europejskiej (8,9 na 100 tys. osób) oraz najwyższy związany ze spożywaniem alkoholu wskaźnik DALY (ang. disability-adjusted life years), czyli łącznych lat życia utraconych wskutek przedwczesnej śmierci bądź uszczerbku na zdrowiu w wyniku urazu lub choroby (647,6). W tym miejscu należy zaznaczyć, że we wspomnianym wcześniej badaniu PolDrugs2025 więcej respondentów niż w poprzednich edycjach zadeklarowało rozważanie skorzystania z pomocy w związku ze spożywaniem alkoholu.
Dla uzupełnienia obrazu wydatków na alkohol w Polsce warto również wspomnieć, że wśród krajów członkowskich UE Polska w 2021 roku uplasowała się na trzecim miejscu pod kątem najwyższego udziału wydatków gospodarstw domowych na napoje alkoholowe – udział ten wynosił 3,7% domowego budżetu. Wyższe udziały odnotowano jedynie na Łotwie (5,0%) i w Estonii (4,7%).
Kontekst i pozostałe dane we wpisie
W analizowanym wpisie autor zestawia kwotę wydaną w 2024 roku przez Polaków na alkohol z kwotami rzekomo przeznaczonymi w tym samym roku na budowę dróg, funkcjonowanie Narodowego Funduszu Zdrowia czy program Rodzina 500+. Sprawdźmy, czy są prawdziwe.
We wpisie czytamy, że w 2024 roku na budowę dróg przeznaczono 19,5 miliarda złotych. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w podsumowaniu 2024 roku podała, że:
Wydatki inwestycyjne GDDKiA na koniec listopada 2024 r. wyniosły rekordowe 15,4 mld zł. Jest to ponad 10 proc. więcej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Jest to też najwyższy wynik w ostatnich siedmiu latach. Prognozowane wydatki inwestycyjne na koniec 2024 r. wyniosą ok. 19 mld zł.
Kwoty te dotyczą jednak wyłącznie dróg krajowych zarządzanych przez GDDKiA. Nie obejmują one wydatków na drogi wojewódzkie, powiatowe ani gminne.
Druga kwota – 156,5 miliarda złotych – prawdopodobnie odnosiła się do pierwotnego budżetu Narodowego Funduszu Zdrowia w 2024 roku. Warto zaznaczyć, że zgodnie z informacjami dostępnymi w Planie Finansowym NFZ na 2024 rok w pierwotnej wersji budżetu na koszty świadczeń opieki zdrowotnej była przeznaczona kwota około 157,5 miliarda złotych. Podczas Komisji Zdrowia 1 października 2024 roku wiceprezes NFZ, Jakub Szulc, zaznaczył, że aby zrealizować płatności za świadczenia w 2024 roku, konieczne było zwiększenie planu funduszu o 21 miliardów złotych. W wersji ostatecznej, zaktualizowanej, budżet wynosił ponad 182 miliardów złotych.
Ostatnią kwotą we wpisie są 24 miliardy złotych na program 500+ w 2024 roku. Natomiast według sprawozdania z wykonania budżetu za 2024 rok na świadczenie wychowawcze wydano około 64 miliardy złotych.
