Paweł Usiądek, członek Konfederacji Wolność i Niepodległość, opublikował w czerwcu 2025 dwa podobne posty, w których czytamy, że minister edukacji, Barbara Nowacka, wsparła inicjatywę wprowadzenia języka ukraińskiego jako drugiego języka obcego w polskich szkołach. Ta sama informacja pojawiła się też w innych miejscach. Czy faktycznie tak jest i czy język ukraiński w polskiej szkole jest czymś nowym? Sprawdzamy.
Wpisy wywołały natychmiastową reakcję – komentujący odnosili się do kwestii użyteczności nauki języka ukraińskiego przez polską młodzież i idącego za tym nieuczenia się innych języków, kwestii tożsamościowych mniejszości ukraińskiej w Polsce czy też kwestii nauczania języka polskiego w Ukrainie.
Spotkanie minister Barbary Nowackiej z ministrem edukacji i nauki Ukrainy, Oksenem Lisowym, odbyło się 23.05.2025 r., o czym informuje MEN i podkreśla, że „omówiono kwestie związane z kształceniem, wychowaniem i opieką nad dziećmi i młodzieżą – obywatelami Ukrainy, którzy przybyli do Polski od 24 lutego 2022 r. w związku z działaniami wojennymi na terytorium Ukrainy, a także oświatą polskiej mniejszości narodowej na Ukrainie”. 29.05.2025 r. informacja o tym spotkaniu pojawiła się na stronie Ministerstwa Edukacji i Nauki Ukrainy.
Ukraińskie Ministerstwo opisuje, że podczas spotkania strona polska wyraziła poparcie dla nauczania języka ukraińskiego w polskich szkołach jako drugiego języka obcego, dodając, że obecnie jest to już możliwe i szkoły mogą wprowadzić naukę języka ukraińskiego, jeśli spełniają następujące warunki:
- rodzice muszą podjąć inicjatywę i napisać stosowny apel do administracji polskiej szkoły (w razie trudności można o tym poinformować Ambasadę Ukrainy w Rzeczypospolitej Polskiej);
- są możliwości kadrowe, tj. będzie można zatrudnić nauczyciela języka ukraińskiego i zorganizować grupę uczniów;
- doszło do porozumienia z dyrektorem szkoły i odbywa się to za zgodą organu zarządzającego.
W wypowiedzi dla Demagoga rzecznik prasowy MEN, Piotr Otrębski podkreśla, że ministerstwo nie prowadzi nowych prac legislacyjnych dotyczących języka ukraińskiego. Ministerstwo opublikowało komunikat, w którym także podkreśla, że MEN nie planuje wspierać ani odgórnie wprowadzać języka ukraińskiego jako drugiego języka obcego w polskich szkołach i decyzja o nauczaniu języków w szkole pozostaje w rękach dyrekcji szkoły.
Język ukraiński w polskim programie nauczania
Podstawa programowa kształcenia ogólnego przewiduje przedmiot „język obcy nowożytny”, zaś wybór konkretnego języka (drugi język obcy od VII klasy) należy do szkoły. W roku szkolnym 2024/2025 w szkołach uczniowie mieli zajęcia z 21 języków, z których najpopularniejsze były: angielski, niemiecki, hiszpański, rosyjski i francuski. Naukę ukraińskiego podjęło 683 uczniów.
Wykres pokazujący liczbę uczniów uczących się języków obcych w roku szkolnym 2024/2025.
Ważne jest rozróżnienie między nauczaniem języka ukraińskiego jako języka obcego nowożytnego a nauczaniem go jako języka mniejszości narodowej. To drugie jest prawem obywateli polskich pochodzenia ukraińskiego i odbywa się na podstawie odrębnych przepisów, mających na celu podtrzymywanie tożsamości narodowej, etnicznej i językowej. Pisaliśmy o tym już wcześniej, kiedy pojawiały się fałszywe informacje o obowiązkowych zajęciach z języka ukraińskiego dla polskich uczniów.
Obywateli Ukrainy uczących się w Polsce obowiązuje Art. 165 (Korzystanie z nauki i opieki przedszkolnej i szkolnej przez cudzoziemców) ust. 15 polskiego Prawa oświatowego:
Dla osób niebędących obywatelami polskimi, podlegających obowiązkowi szkolnemu, placówka dyplomatyczna lub konsularna kraju ich pochodzenia działająca w Polsce albo stowarzyszenie kulturalno-oświatowe danej narodowości mogą organizować w szkole, w porozumieniu z dyrektorem szkoły i za zgodą organu prowadzącego, naukę języka i kultury kraju pochodzenia. Szkoła udostępnia nieodpłatnie pomieszczenia i pomoce dydaktyczne.
Dodatkowo od roku szkolnego 2025/2026 będzie możliwe przystąpienie do egzaminu maturalnego z języka ukraińskiego jako języka obcego nowożytnego (nie tylko jak do tej pory jako języka mniejszości narodowej, tak jak białoruski czy litewski), co zostało wprowadzone rozporządzeniem w 2023 roku. Takiej zmiany nie zapowiedziano dla egzaminu ósmoklasisty.
Uczniowie z Ukrainy w polskim systemie oświaty
Według danych Ministerstwa Edukacji Narodowej w Polsce jest prawie 200 tysięcy osób uchodźczych z Ukrainy o statusie ucznia, z czego większość uczy się w szkołach podstawowych. Od września 2024 roku, zgodnie z nowelizacją ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, dzieci ukraińskie mieszkające w Polsce – analogicznie do swoich polskich rówieśników – muszą realizować obowiązek szkolny w ramach polskiego systemu edukacji, który obejmuje roczne przygotowanie przedszkolne, szkołę podstawową i szkoły ponadpodstawowe.
Wykres pokazujący liczbę uczniów uchodźców z Ukrainy w roku szkolnym 2024/2025.
Dodatkowo, wypłata świadczeń 800+ oraz Dobry Start jest teraz uzależniona od realizacji obowiązku edukacji w polskiej szkole. Dzieci z Ukrainy mają także możliwość dodatkowej, bezpłatnej nauki języka polskiego (minimum 4 godziny w tygodniu) i korzystania z pomocy asystenta międzykulturowego.
Wiceminister edukacji, Joanna Mucha, w wywiadzie z 2024 roku podkreśla:
Chciałabym, żeby dzieci ukraińskie mogły się uczyć języka ukraińskiego, tak jak gdyby to był drugi język obcy, którego się uczą. Czyli – tak jak dziecko polskie, które się uczy np. języka polskiego, niemieckiego i angielskiego – żeby dziecko ukraińskie uczyło się języka polskiego jako języka drugiego i właśnie języka ukraińskiego. To w pewien sposób wyrównuje szanse młodzieży ukraińskiej, ponieważ tak jak polskie dzieci świetnie sobie poradzą z językiem polskim, tak ukraińskie dzieci świetnie sobie poradzą z językiem ukraińskim na późniejszych egzaminach. Ale z drugiej strony – to jest po prostu fair i to jest szansa na to, żeby dzieci ukraińskie miały poczucie, że są w systemie edukacyjnym, który jest im przyjazny i który ich wspiera.
Miałoby być to możliwe dzięki możliwości nauki języka ukraińskiego, literatury ukraińskiej oraz historii Ukrainy przez uczniów z Ukrainy. W roku szkolnym 2023/2024 ukraińskie dzieci w Polsce – podobnie jak w innych krajach – mogły uczyć się online ukraińskiej części programu, jednocześnie uczęszczając do polskich szkół i realizując obowiązek szkolny w ramach tego systemu oświaty.
Podsumowanie
W czerwcu 2025 r. pojawiły się w mediach społecznościowych informacje, że minister edukacji Barbara Nowacka poparła wprowadzenie języka ukraińskiego jako drugiego języka obcego w polskich szkołach. Posty te wywołały wiele emocji i kontrowersji, ale nie odzwierciedlają żadnej zmiany w przepisach prawa – Ministerstwo Edukacji Narodowej nie prowadzi nowych prac legislacyjnych dotyczących języka ukraińskiego. Nauka języka ukraińskiego w polskich szkołach jako drugiego języka obcego jest już możliwa: na wniosek rodziców, przy dostępności nauczyciela i odpowiedniej liczbie chętnych uczniów, za zgodą dyrektora szkoły i organu prowadzącego.
