Latarnik Wyborczy to interaktywne narzędzie internetowe, które od 2005 roku pomaga wyborcom porównywać swoje poglądy z deklaracjami komitetów wyborczych partii politycznych lub kandydatów na Prezydenta RP. Jak to działa? Użytkownik odpowiada na serię pytań dotyczących najważniejszych kwestii społeczno-politycznych, a system wskazuje, z którą partią bądź kandydatem jego poglądy są najbardziej zbieżne. Narzędzie nie sugeruje, na kogo głosować, ale ułatwia świadomy wybór. Jak czytamy na stronie Latarnika, jego celem jest „wsparcie w podejmowaniu przemyślanych i świadomych decyzji wyborczych”. W związku ze zbliżającymi się wyborami prezydenckimi test Latarnika ponownie zyskał popularność w sieci. Tym razem jednak nie tylko jako narzędzie informacyjne – stał się również obiektem żartów, które, niestety, część internautów wzięła na poważnie.
„Nie mam zdania”
Tegoroczna edycja Latarnika Wyborczego wystartowała 24 kwietnia. Jak co roku, internauci mogą wziąć udział w teście składającym się z 20 pytań, na które odpowiadają, wybierając jedną z opcji: „zgadzam się”, „nie zgadzam się” lub „nie mam zdania”. Po uzyskaniu odpowiedzi na wszystkie pytania aplikacja porównuje je z programami wyborczymi komitetów kandydatów na prezydenta.
Wkrótce po udostępnieniu testu przez Latarnik na platformie X zaczęły pojawiać się wpisy sugerujące, że udzielenie odpowiedzi „nie mam zdania” na wszystkie pytania testu skutkuje wynikiem w 100% zgodnym z poglądami Rafała Trzaskowskiego, kandydata na prezydenta z ramienia Platformy Obywatelskiej ([1], [2], [3]). Niejako w kontrze do tych wpisów niektórzy użytkownicy portalu odpowiadali, że wybierając z kolei „nie pamiętam” i „nie udzielę odpowiedzi na to pytanie” – opcje, których nie ma do wyboru w teście – uzyska się wynik 100% zgodności ze Sławomirem Mentzenem, kandydatem Konfederacji.
Już na pierwszy rzut oka wydaje się, że jest to po prostu okołowyborczy żart, jednak część użytkowników potraktowała te wpisy na poważnie. Dlatego postanowiliśmy sprawdzić, czy mają one cokolwiek wspólnego z prawdą.
Fake lub zwyczajny żart
Wpis dotyczący Sławomira Mentzena przedstawia fałszywą informację i ma najprawdopodobniej charakter żartobliwy, ironiczny. Jak już wspomnieliśmy, zarówno opcja „nie pamiętam”, jak i „nie udzielę odpowiedzi na to pytanie” nie są możliwe do zaznaczenia w teście.
A co z wpisami dotyczącymi Rafała Trzaskowskiego? To również fake newsy. Po zaznaczeniu odpowiedzi „nie mam zdania” przy wszystkich 20 pytaniach Latarnik nie generuje żadnego wyniku. Zamiast tego wyświetla komunikat informujący, że na podstawie udzielonych odpowiedzi nie można określić zgodności poglądów. Użytkownik zostaje zachęcony do zapoznania się z „wyjaśnieniem” każdego pytania (dodatkową informacją, która pozwala na lepsze zrozumienie danego zagadnienia), a następnie do ponownego rozwiązania testu.
Ponadto warto zwrócić uwagę, że nawet gdyby system rzeczywiście wygenerował wynik po dwudziestokrotnym zaznaczeniu opcji „nie mam zdania”, to niemal niemożliwe byłoby, aby zgodność poglądów z każdym z kontrkandydatów Rafała Trzaskowskiego wynosiła dokładnie 0%, jak sugerują niektóre screeny. Taki rezultat oznaczałby, że żaden z 11 pozostałych komitetów wyborczych nie udzielił odpowiedzi „nie mam zdania” na choćby jedno z 20 pytań, co jest skrajnie mało prawdopodobne (pozostałych komitetów jest 12, lecz komitet wyborczy Krzysztofa Stanowskiego nie dostarczył Latarnikowi swoich deklaracji).
Zespół Latarnika Wyborczego przekazał nam, jak dokładnie działa system w przypadku wielu odpowiedzi „nie mam zdania”.
- Jeśli użytkownik zaznaczy odpowiedź „nie mam zdania” w 75% lub więcej przypadków (czyli w co najmniej 15 z 20 pytań), test nie generuje żadnego wyniku. Zamiast tego pojawia się komunikat: „Nie możemy na tej podstawie wyliczyć dopasowania.” Użytkownik ma wówczas do dyspozycji wyłącznie przycisk „wróć do pytań”.
- Jeśli odpowiedzi „nie mam zdania” stanowią od 50% do 74% (czyli od 10 do 14 odpowiedzi), pojawia się komunikat: „Zachęcamy do powrotu do listy pytań, zapoznania się z wyjaśnieniami dotyczącymi każdego ze stwierdzeń, a następnie wyrażenia swojego zdania. Przełoży się to na końcową jakość wyniku testu. W tym przypadku użytkownik może wybrać między „wróć do pytań” a „zakończ test” i przejść do wygenerowanego (choć mniej precyzyjnego) wyniku.
Zespół Latarnika potwierdził również, że przy udzieleniu odpowiedzi „nie mam zdania” na wszystkie pytania użytkownik nie otrzyma żadnego wyniku, a tym bardziej – nie zobaczy 100% zgodności z Rafałem Trzaskowskim ani żadnym innym kandydatem.
13.05.2025. Artykuł został zaktualizowany, aby uwzględnić odpowiedź od Latarnika Wyborczego.
