Stowarzyszenie Pravda, zajmujące się fact-checkingiem oraz edukacją medialną, wyraża wsparcie dla działań aplikacji KidsAlert, prowadzonej przez Fundację Prospołeczną. W związku z publikacjami medialnymi oraz stanowiskiem platformy TikTok dotyczącymi zjawiska określanego jako „moja data”, uznajemy za konieczne doprecyzowanie kilku kluczowych kwestii.
Debata publiczna koncentrująca się wyłącznie na pytaniu „czy był trend” upraszcza problem i odwraca uwagę od sedna: istnienia realnych treści oraz ich potencjalnego wpływu na podatnych odbiorców.
Potwierdzona obecność treści
Na podstawie materiałów zgromadzonych przez Fundację Prospołeczną oraz danych, do których jako Stowarzyszenie Pravda mieliśmy wgląd, potwierdzamy, że:
- na TikToku publikowane były treści zawierające frazy takie jak „moja data wypada dziś” czy „moja data śmierci”,
- treści te istniały niezależnie od późniejszego zainteresowania medialnego,
- część z nich osiągała wysokie zasięgi (powyżej 1 mln wyświetleń),
- dostępna dokumentacja (zrzuty ekranu, zapisy wideo) potwierdza istnienie tego zjawiska w analizowanym okresie.
Jednocześnie podkreślamy, że żadne z dotychczasowych ustaleń nie potwierdzają bezpośredniego związku tych treści z konkretnymi tragicznymi zdarzeniami. Weryfikacja takich zależności należy do prokuratury i służb.
Dlaczego ostrzegamy
Badania międzynarodowe (m.in. Northeastern University i Amnesty International) wskazują, że systemy rekomendacyjne TikToka mogą eskalować ekspozycję na treści o podobnym charakterze emocjonalnym, w tym rezygnacyjnym czy autodestrukcyjnym. Nie oznacza to automatycznego związku przyczynowego, lecz istotny czynnik ryzyka w przypadku młodych użytkowników w kryzysie.
W tym kontekście ostrzeżenia KidsAlert należy traktować jako działanie prewencyjne i informacyjne, a nie medialną tezę o „nowym śmiertelnym trendzie”.
Odpowiedź TikToka i ograniczenia badań
Odnotowaliśmy działania platformy TikTok polegające na usuwaniu treści i ograniczeniu wyszukiwania określonych fraz (w tym „moja data”). Jednocześnie zwracamy uwagę, że:
- dostęp badaczy i organizacji społecznych do pełnych danych platform jest ograniczony,
- oficjalne narzędzia badawcze (w tym TikTok Research API) nie zapewniają pełnego obrazu zjawisk, a badania wskazują, że oficjalne narzędzia badawcze TikToka mają istotne braki. Np. analiza Entrena-Serrano i in. wykazała, że TikTok Research API nie dostarcza metadanych dla około 12% filmów z próbki badawczej, co czyni go niewystarczającym dla pełnych analiz. Podobnie Komisja Europejska i media raportują, że TikTok (jak i Meta) stosuje „skomplikowane procedury” utrudniające badaczom dostęp do danych publicznych. W efekcie naukowcy często otrzymują jedynie częściowe lub niepełne dane co hamuje niezależne badania nad zawartością serwisu.
- brak dostępu do danych nie może być argumentem podważającym istnienie treści udokumentowanych poza systemami platformy.
Podsumowanie
Stowarzyszenie Pravda:
- nie kwestionuje potrzeby ostrożności w komunikowaniu zagrożeń,
- nie utożsamia pojedynczych treści z masowym „trendem”,
- uznaje jednak, że istnienie niepokojących treści i mechanizmów ich dystrybucji uzasadnia działania ostrzegawcze KidsAlert,
- apeluje o bardziej partnerską współpracę platform cyfrowych z organizacjami społecznymi,
- apeluje do mediów o precyzję językową i unikanie fałszywej alternatywy: „trend albo fake news”.
Zespół KidsAlert i Fundacja Prospołeczna powinni być postrzegani jako istotny element społecznego systemu wczesnego reagowania, który uzupełnia działania instytucji publicznych i platform cyfrowych w obszarze ochrony młodych użytkowników.
