Wiele mówi się o epidemii samotności i związanych z nią konsekwencjach dla człowieka. Samotność bywa zestawiana z paleniem papierosów jako czynnik poważnie wpływający na zdrowie. Czy to tylko publicystyczna metafora, czy może wniosek oparty na badaniach naukowych? Sprawdzamy.
W poście z 12 sierpnia 2025 Janusz Piechociński – polityk znany z dzielenia się ciekawymi danymi na portalu X – podaje, że „Samotność znacząco zwiększa ryzyko przedwczesnej śmierci, porównywalnie do wypalania 15 papierosów dziennie”. Sprawdziliśmy, czy to prawdziwa informacja i jakie jest jej źródło.
Samotność a ryzyko przedwczesnej śmierci
Liczne badania wskazują, że samotność i izolacja społeczna wiążą się ze zwiększonym ryzykiem przedwczesnej śmierci oraz z niekorzystnymi skutkami zdrowotnymi. Niektóre analizy sugerują, że ryzyko to jest porównywalne pod względem skali do dobrze znanych czynników, takich jak palenie tytoniu czy otyłość. Istnieją też badania wskazujące, że samotność niekoniecznie bezpośrednio przyczynia się do zwiększenia ryzyka przedwczesnej śmierci, ale ma istotny wpływ na stan psychiczny i fizyczny badanych.
Samotność wiąże się z wyższym prawdopodobieństwem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, ograniczeń funkcjonalnych oraz problemów ze zdrowiem psychicznym, a powiązania te utrzymują się nawet po uwzględnieniu innych czynników ryzyka.
W raporcie Social Isolation and Loneliness in Older Adults czytamy:
Ponad cztery dekady badań dostarczyły solidnych dowodów na to, że brak więzi społecznych – a w szczególności wysokie wyniki w pomiarach izolacji społecznej – wiąże się ze znacznie podwyższonym ryzykiem przedwczesnej śmierci z dowolnej przyczyny (tłum. Pravda).
Samotność przyczynia się do pogorszenia stanu zdrowia poprzez kilka mechanizmów:
- Mechanizmy behawioralne: zwiększone prawdopodobieństwo palenia papierosów, braku aktywności fizycznej, niezdrowej diety oraz zaburzeń snu.
- Mechanizmy biologiczne: nasilenie stanów zapalnych i reaktywności emocjonalnej, co może szkodzić zdrowiu układu sercowo-naczyniowego oraz odpornościowego.
- Mechanizmy psychologiczne: wyższe wskaźniki depresji i obciążenia psychicznego, które dodatkowo zwiększają ryzyko zdrowotne.
Z drugiej strony – istnieją badania, które wskazują na słabszy związek między samotnością a przeżywalnością. W jednym z nich naukowcy z University of Waterloo’s School of Public Health Sciences wykazali, że choć samotność jest powszechna wśród starszych osób korzystających z opieki, nie wiąże się ona ze zwiększonym ryzykiem śmierci. Korzystając ze standaryzowanych ocen i analiz przeżycia, badacze odkryli, że osoby samotne miały mniejsze ryzyko śmierci w ciągu roku w porównaniu z osobami niesamotnymi, po uwzględnieniu stanu zdrowia, wieku oraz innych czynników ryzyka. Wnioski pokazują, że jeśli zadba się o inne czynniki potencjalnie obniżające szanse przeżycia, to samotność nie ma aż tak dużego wpływu. Badacze wciąż podkreślają jednak, że samotność ma negatywny wpływ na jakość życia i może stanowić poważne zagrożenie.
Skąd pochodzi porównanie do 15 papierosów?
Raport Our Epidemic of Loneliness and Isolation z 2023 roku odwołuje się do przywołanego przez Piechocińskiego porównania skutków samotności i palenia 15 papierosów dziennie, które wywodzi się z badania z 2017 roku.
W artykule, na bazie którego powstał wykres, autorzy wskazują, że pielęgnowanie więzi społecznych wiąże się 50% niższym ryzykiem przedwczesnej śmierci. Do tych wniosków doszli we wcześniejszym artykule, opublikowanym w 2010 roku, i tam po raz pierwszy porównali czynniki dotyczące wskaźników więzi społecznych i ich wpływu na ryzyko śmiertelności z innymi powszechnie uznanymi czynnikami ryzyka, takimi jak – między innymi – palenie. Według tego porównania samotność przewyższa inne czynniki ryzyka i stanowi duże zagrożenie dla zdrowia.
Należy dodać, że istnieją dowody na dwukierunkowy związek między samotnością a paleniem papierosów – samotność może zwiększać prawdopodobieństwo palenia, a palenie może potęgować poczucie samotności.
Podsumowanie
Choć badania nie są spójne w kwestii tego, czy samotność faktycznie zwiększa ryzyko przedwczesnej śmierci, to wskazują na jej jednoznacznie negatywny wpływ na jakość życia człowieka. Brak więzi społecznych może wiązać się z problemami ze zdrowiem fizycznym i psychicznym. Skutki można porównywać do tych powodowanych przez inne czynniki – takich jak palenie papierosów – które zwiększają ryzyko przedwczesnej śmierci.
Jeśli jesteś młodą osobą w kryzysie samotności, możesz przez siedem dni w tygodniu i całą dobę skorzystać z telefonu zaufania dla dzieci i młodzieży: 116111.
