Po publikacji nowej strategii UE na rzecz równości osób LGBTIQ+ w internecie pojawiło się wiele mylących informacji. Autorzy niektórych wpisów sugerują, że Unia chce pozwolić dzieciom samodzielnie wybierać płeć, a Berlin ma już odnotowywać setki takich przypadków wśród nieletnich. Brzmi sensacyjnie, ale czy to prawda? Przyglądamy się dokumentom źródłowym i sprawdzamy, co naprawdę mówi unijna strategia.
„Nowa strategia LGBTIQ Unii Europejskiej na lata 2026–2030 chce dać dzieciom w każdym wieku możliwość wyboru płci bez zgody rodziców” – czytamy w jednym z wpisów opublikowanych na platformie X po przedstawieniu nowej strategii UE. Nie jest to odosobniony przypadek. W sieci pojawiło się wiele podobnych komentarzy sugerujących, że wprowadzenie zaleceń zawartych w strategii będzie dla państw członkowskich obowiązkowe. Takie informacje powielają również niektóre popularne portale (m.in. Radio Maryja czy Tysol).
Na wpis Adama Gwiazdy odpowiedziało biuro Komisji Europejskiej we Wrocławiu:
KE w pełni szanuje wyłączną kompetencję państw członkowskich w zakresie wieku zgody prawnej w kontekście prawnego uznania płci. Wszelkie sugestie, że narzucamy lub wymuszamy takie środki na państwach członkowskich, są nieprawdziwe.
W skrócie
- W strategii na rzecz równości osób LGBTIQ+ na lata 2026–2030 jest mowa jedynie o braku ograniczeń wiekowych, a nie o samodzielnym wyborze płci bez zgody rodziców.
- Strategia ma charakter rekomendacyjny, a nie prawnie wiążący.
- Dane z Berlina (2 407 zmian wpisu płci) dotyczą formalnych zmian w dokumentach, nie zabiegów medycznych.
- W Niemczech osoby nieletnie mogą dokonać takiej zmiany tylko za zgodą rodziców.
Strategia na rzecz równości osób LGBTIQ+
Aby skuteczniej przeciwdziałać wykluczeniu, Komisja Europejska przedstawiła nową strategię na rzecz równości osób LGBTIQ+ na lata 2026–2030. Dokument rozwija wcześniejszą strategię z lat 2020–2025 i zakłada dalsze działania, które mają sprawić, by kwestie równości i inkluzywności były uwzględniane we wszystkich politykach UE.
Nowa strategia koncentruje się na trzech głównych obszarach:
1. Ochrona osób LGBTIQ+ – przed przemocą, nękaniem i dyskryminacją, m.in. poprzez plan walki z cyberprzemocą, egzekwowanie przepisów antydyskryminacyjnych, wsparcie organizacji pozarządowych oraz analizę i ewentualne ograniczenie tzw. „praktyk konwersyjnych”.
2. Wzmocnienie pozycji osób LGBTIQ+ – poprzez zwiększenie skuteczności krajowych organów ds. równości, wspieranie uznawania tęczowych rodzin w całej UE oraz promowanie inkluzywności w miejscu pracy.
3. Zaangażowanie społeczeństwa – przez zachęcanie państw członkowskich do przyjmowania krajowych strategii równościowych, poprawę gromadzenia danych o sytuacji osób LGBTIQ+ oraz utworzenie forum dialogu między Komisją Europejską a organizacjami społeczeństwa obywatelskiego.
Brak zgody rodziców? To nieprawda
Opublikowany przez Komisję Europejską dokument wzbudził duże kontrowersje. Jednym z najczęściej komentowanych i krytykowanych fragmentów jest ten dotyczący prawnej zmiany płci (s. 15):
Wymogi dotyczące prawnego uznania uzgodnienia płci różnią się znacząco między państwami członkowskimi. Część z nich przyjęła model oparty na zasadzie samostanowienia, podczas gdy inne wciąż wymagają przeprowadzenia procedur medycznych – co, jak orzekł Europejski Trybunał Praw Człowieka, może naruszać prawa człowieka. Komisja Europejska będzie wspierać wymianę dobrych praktyk między państwami członkowskimi, aby ułatwić rozwój procedur prawnego uznania płci opartych na samostanowieniu, pozbawionych ograniczeń wiekowych.
Najwięcej emocji wywołało właśnie ostatnie zdanie, odnoszące się do braku ograniczeń wiekowych. Część komentujących uznała, że oznacza to możliwość zmiany płci prawnej przez dzieci bez wiedzy rodziców. Taka interpretacja nie znajduje jednak potwierdzenia w dokumencie Komisji.
Strategia nie daje dzieciom samodzielnego prawa do decydowania o swojej płci i nie ma w niej mowy o braku zgody opiekunów prawnych. Dokument ma charakter rekomendacyjny – zachęca państwa członkowskie do wymiany doświadczeń i opracowywania własnych rozwiązań.
Przykładowo, w Niemczech, gdzie obowiązuje ustawa o samostanowieniu, osoby poniżej 18. roku życia nadal potrzebują zgody rodziców lub opiekunów prawnych, a w przypadku dzieci poniżej 14 lat to rodzice składają wniosek w ich imieniu.
Warto podkreślić, że zasada samostanowienia oznacza, iż osoba może dokonać prawnego uzgodnienia swojej płci – czyli zmiany wpisu w dokumentach – bez konieczności przedstawiania zaświadczeń lekarskich, opinii psychiatrycznych lub dowodów przeprowadzenia operacji. To uproszczona procedura administracyjna, a nie zmiana medyczna.
Rozróżnienie pojęć „prawne uzgodnienie płci” i „korekta medyczna” jest w tym kontekście bardzo istotne. To pierwsze dotyczy wyłącznie formalnej zmiany w dokumentach urzędowych (np. w akcie urodzenia czy dowodzie osobistym). To drugie obejmuje procedury medyczne – takie jak terapie hormonalne czy operacje chirurgiczne – które pozostają całkowicie odrębną kwestią.
Wdrożenie zaleceń nie jest przymusowe
Wdrożenie zaleceń strategii UE na rzecz równości osób LGBTIQ+ na lata 2026-2030 nie jest obowiązkowe dla państw członkowskich.
Strategia nie jest aktem prawa Unii Europejskiej – nie ma statusu rozporządzenia ani dyrektywy. To dokument polityczny Komisji Europejskiej, który wyznacza kierunki działań, ale nie nakłada żadnych prawnych obowiązków na państwa członkowskie. Komisja w strategii jedynie zachęca kraje UE do podejmowania określonych inicjatyw, takich jak wymiana dobrych praktyk czy tworzenie przepisów o uzgodnieniu płci opartych na zasadzie samostanowienia, jednak decyzja o ich wdrożeniu należy wyłącznie do rządów krajowych.
Państwa członkowskie mogą dobrowolnie włączać wybrane elementy strategii do swoich polityk, korzystać z funduszy unijnych wspierających działania antydyskryminacyjne oraz współpracować w ramach wymiany doświadczeń.
Strategia nie nakłada żadnego obowiązku wprowadzania samodzielnego „wyboru płci” przez dzieci ani zmian w ustawodawstwie dotyczącym uzgodnienia płci. KE nie ma też kompetencji do ingerowania w prawo rodzinne ani w krajowe procedury administracyjne. W skrócie – dokument ma charakter polityczno-programowy, a nie legislacyjny; stanowi plan działań i rekomendacji, a nie wiążący nakaz.
Studium przypadku: Berlin
Wraz z przedstawieniem nowej strategii UE w sieci zaczęły krążyć również wpisy dotyczące funkcjonowania tzw. ustawy o samostanowieniu w Niemczech. Internauci podają, że „w samym tylko Berlinie odnotowano 2400 zmian płci, z czego prawie 200 dotyczyło nieletnich, w tym jedna czteroletniego chłopca”.
Te dane rzeczywiście pochodzą z oficjalnych źródeł. Kancelaria Senatu Berlina w odpowiedzi na pisemne zapytanie posła AfD Tommy’ego Tabora przedstawiła szczegółowe statystyki dotyczące liczby złożonych w stolicy Niemiec deklaracji zmiany wpisu płci.
Z dokumentu wynika, że od momentu wejścia w życie w 2024 roku ustawy o samostanowieniu w zakresie wpisu płci w Berlinie złożono łącznie 2 407 deklaracji. W grupie wiekowej od 14 do 18 lat odnotowano 162 przypadki, natomiast w kategorii dzieci poniżej 14 roku życia – 31, w tym jedno dziecko w wieku poniżej 5 lat.
Warto jednak podkreślić, że dane te dotyczą wyłącznie prawnego uzgodnienia płci, czyli zmiany wpisu w dokumentach urzędowych, a nie jakichkolwiek procedur medycznych. Zgodnie z niemieckim prawem osoby poniżej 18. roku życia nadal potrzebują zgody rodziców lub opiekunów prawnych, a w przypadku dzieci poniżej 14 lat to rodzice składają wniosek w ich imieniu.
Więcej na temat samej ustawy można przeczytać w artykule Demagoga z 2024 roku.
Podsumowanie
Choć w mediach społecznościowych pojawiło się wiele sensacyjnych doniesień, to ani unijna strategia LGBTIQ+ na lata 2026–2030, ani niemiecka ustawa o samostanowieniu nie dają dzieciom prawa do samodzielnego „wyboru płci” bez zgody rodziców. Strategia Komisji Europejskiej ma charakter rekomendacyjny, a nie prawnie wiążący. Nie nakłada żadnych obowiązków na państwa członkowskie i nie ingeruje w krajowe przepisy dotyczące wieku, zgody rodziców czy procedur administracyjnych.
Dane z Berlina, choć prawdziwe, odnoszą się wyłącznie do formalnych zmian wpisu płci w dokumentach, nie do procedur medycznych czy operacji. W przypadku osób nieletnich takie decyzje nadal wymagają zgody rodziców lub opiekunów prawnych.
Krążące w sieci tezy o samodzielnym „wyborze płci” przez dzieci czy przymusowym wdrażaniu strategii UE są niezgodne z faktami. Strategia ma wspierać równość, ochronę przed dyskryminacją i wymianę dobrych praktyk między państwami członkowskimi.
