Prawo łaski to jedno z najbardziej charakterystycznych i jednocześnie kontrowersyjnych uprawnień przysługujących Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej. Choć ma długą tradycję, jego zakres i stosowanie w praktyce bywają przedmiotem zaciekłych debat. Jedną z powracających w tym zakresie kwestii jest liczba ułaskawień dokonywanych przez poszczególnych prezydentów. Również w ciągu ostatnich tygodni możemy zaobserwować wzrost zainteresowania tym zagadnieniem. Przejawia się to nie tylko w liczbie nowych wpisów na X, ale również w liczbie reakcji i zasięgów, jakie wpisy te osiągają. W przypadku dwóch z nich liczba wyświetleń przekracza 300 tysięcy.
W jednym z popularniejszych wpisów użytkownik Adam Czarnecki pisze: „Najczęściej ułaskawiał prezydent Wałęsa – na 3838 wszystkich decyzji aż 90% było pozytywnych. Najbardziej powściągliwy? Prezydent @AndrzejDuda – zaledwie 13,9% ułaskawień na wszystkie wnioski”. W związku z końcem kadencji obecnie urzędującego Prezydenta postanowiliśmy przyjrzeć się liczbom ułaskawień i sprawdzić, czy faktycznie Prezydent Duda najrzadziej korzystał z prawa łaski.
Prawo łaski
Zgodnie z art. 139 Konstytucji Prezydent RP stosuje prawo łaski. Jak czytamy na oficjalnej stronie Prezydenta, Prezydent Polski ma prawo ułaskawić osobę skazaną przez sąd za przestępstwo – może np. skrócić karę lub z niej całkowicie zrezygnować.
Z takiego prawa korzysta się wtedy, gdy kara okazuje się zbyt surowa albo niesprawiedliwa w konkretnym przypadku, np. ze względu na trudną sytuację życiową, względy humanitarne lub inne ważne okoliczności, które pojawiły się po wyroku i których sąd nie mógł uwzględnić. Decyzja o ułaskawieniu należy wyłącznie do Prezydenta i nie podlega ocenie przez inne organy. To jego osobiste uprawnienie zapisane w Konstytucji.
Prezydent nie jest zobowiązany do przedstawiania uzasadnienia decyzji odnośnie do skorzystania z prawa łaski. Natomiast imiona i nazwiska osób ułaskawionych chronione są przez prawo do prywatności. W związku z tym nie ma dostępnych list osób ułaskawionych, a do opinii publicznej docierają informacje o najbardziej medialnych i kontrowersyjnych ułaskawieniach.
Dla przykładu, Lech Wałęsa ułaskawił Andrzeja Z. ps. „Słowik” – gangstera z mafii pruszkowskiej, oskarżonego m.in. o kradzieże i rozboje. Aleksander Kwaśniewski zastosował akt łaski wobec Petera Vogla skazanego za zabójstwo na karę dożywocia. Lech Kaczyński ułaskawił Adama S., czyli wspólnika biznesowego swojego zięcia, skazanego za oszustwa gospodarcze. Andrzej Duda z kolei dwukrotnie ułaskawił Mariusza Kamińskiego i Macieja Wąsika – byłych szefów CBA skazanych za nadużycie władzy.
Decyzje w sprawie ułaskawień – porównanie
Przedstawione niżej dane na temat liczby ułaskawień przez poszczególnych prezydentów zostały zaczerpnięte z publikacji z 10 lipca 2020 roku podsumowującej 5 lat prezydentury Andrzeja Dudy. W związku z tym, że informacje te zostały opublikowane po pierwszej kadencji Prezydenta, dane na temat liczby ułaskawień dokonanych przez Prezydenta Andrzeja Dudę pochodzą z publikacji Polskiej Agencji Prasowej (PAP) z 16 lipca 2025 roku. PAP powołuje się w niej na informacje otrzymane bezpośrednio z kancelarii prezydenckiej.
- Wojciech Jaruzelski – 607 osób ułaskawionych i 119 decyzji odmownych w ciągu 1 roku prezydentury
- Lech Wałęsa – 3454 osoby ułaskawione i 444 decyzji odmownych w ciągu 5 lat prezydentury
- Aleksander Kwaśniewski – 4302 osoby ułaskawione i 2639 decyzji odmownych w ciągu 10 lat prezydentury
- Lech Kaczyński – 201 osób ułaskawionych i 913 decyzji odmownych w ciągu 5 lat prezydentury
- Bronisław Komorowski – 360 osób ułaskawionych i 1544 decyzje odmowne w ciągu 5 lat prezydentury
- Andrzej Duda – 146 osób ułaskawionych i 970 decyzje odmowne w ciągu 10 lat prezydentury (stan na 15 lipca 2025 roku).
W latach 2015–2025 Prezydent Andrzej Duda wydał łącznie 146 decyzji ułaskawiających na 1116 wniosków. Pozytywne decyzje stanowiły więc 13% ogółu. Na tle poprzedników wyróżnia się najniższą liczbą ułaskawień. Lech Kaczyński skorzystał z prawa łaski w 201 przypadkach (18%), a Bronisław Komorowski w 360 (19%). Znacznie więcej takich aktów pochodzi z czasów prezydentur Aleksandra Kwaśniewskiego (4302, ok. 62%) i Lecha Wałęsy (3454, ok. 89%).
Podsumowując, twierdzenia zawarte we wpisach na X o tym, że Prezydent Duda korzystał z prawa łaski najrzadziej, a Prezydent Wałęsa najczęściej, znajdują odzwierciedlenie w oficjalnych informacjach. Warto jednak wspomnieć, że dla pełnego zrozumienia przedstawionych danych konieczne byłoby przeprowadzenie analizy kontekstu uwzględniającej specyfikę sytuacji politycznej oraz przyczyny podejmowanych decyzji dotyczących ułaskawień.
