- W mediach społecznościowych krąży informacja, że Polska została uznana za najbardziej antysemicki kraj świata. Wpisy powołują się na raport organizacji Anti-Defamation League (ADL) z 2019 roku, w którym Polska uzyskała najwyższy wynik spośród 18 badanych krajów (48%).
- Raport ten nie obejmował jednak całego świata, a jedynie wybrane państwa – m.in. Kanadę, RPA, Argentynę, Brazylię i kilka krajów europejskich.
- Nowsze badania ADL wykazują niższy wynik Polski.
- ADL nie publikuje pełnej treści pytań i ich metodologia budzi kontrowersje. Organizacja jest krytykowana m.in. za utożsamianie krytyki Izraela z antysemityzmem.
- Twierdzenie, że Polska została uznana za najbardziej antysemicki kraj na świecie, jest fałszywe.
Na początku 2025 roku na platformie X pojawiła się informacja, że w nowym żydowskim raporcie Polska została uznana za najbardziej antysemicki kraj na świecie. Zweryfikowaliśmy, czy to prawda.
Sukces?
„Żydzi ogłosili wynik swojego nowego raportu: Polska została uznana za najbardziej antysemicki kraj na świecie” – głosi podpis pod zdjęciem przedstawiającym mężczyznę w jarmułce z gwiazdą Dawida. Materiał został udostępniony przez jednego z użytkowników platformy X, który dodał do niego komentarz: „JEST SUKCES!!!”.
Na dzień publikacji artykułu wpis został wyświetlony około 500 tysięcy razy, uzyskał 13 tysięcy polubień, 644 udostępnienia i 710 komentarzy.
Większość z nich ma negatywny wydźwięk. „To nie jest konkurs na najbardziej antysemicki kraj na świecie. To jest konkurs na: „Kogo żydzi nienawidzą najbardziej” 🤷🏻♂️” – pisze jeden z internautów. „Nareszcie! Teraz jeszcze tylko zerwać stosunki dyplomatyczne z Izraelem i odebrać podwójne obywatelstwa i paszporty.” – grzmi kolejny. „Jak kraj którym rządzą żydzi może być najbardziej antysemicki?” – pyta inny.
Zrzut ekranu z Instagrama
Upubliczniona na platformie X informacja o uznaniu Polski za najbardziej antysemicki kraj na świecie została zaczerpnięta z Instagrama, a dokładnie z posta użytkownika faktozapl z 29 grudnia 2024 roku. Na dzień publikacji artykułu wpis uzyskał prawie 52 tysiące polubień oraz 4323 komentarze.
„Kiedyś antysemitą był ktoś, kto nie lubił żydów. Dzisiaj jest to osoba, której żydzi nie lubią”; „Oprócz tego mamy również inne zalety”; „My im d*pe ratowaliśmy a ci swoje…” – to tylko niektóre komentarze pod postem faktozapl.
Liga przeciw Zniesławieniom
Autor wpisu na Instagramie powołuje się na badanie z 2019 roku przeprowadzone przez Anti-Defamation League (pol. Liga przeciw Zniesławieniom, w skrócie ADL). Na swojej stronie internetowej ADL określa się jako wiodąca organizacja przeciwdziałająca nienawiści na świecie. Została założona w Stanach Zjednoczonych w 1913 roku. Działa głównie na rzecz walki z antysemityzmem oraz innymi formami nietolerancji, tj. koncentruje się na przeciwdziałaniu dyskryminacji Żydów oraz promowaniu równego i sprawiedliwego traktowania wszystkich ludzi. Organizacja regularnie publikuje raporty dotyczące przejawów antysemityzmu w różnych krajach oraz prowadzi badania opinii publicznej na ten temat.
The Institute for Middle East Understanding (IMEU) natomiast postrzega ADL jako proizraelską grupę lobbingową, posiadającą znaczące wpływy w rządach, mediach, szkołach, organach ścigania oraz sektorze prywatnym, co przyczyniło się do wzrostu krytyki pod jej adresem. IMEU wskazuje też, że ADL promuje koncepcję tzw. new antisemitism (pol. nowego antysemityzmu), która obejmuje niektóre formy krytyki państwa Izrael oraz antysyjonizm. Kwestionowana bywa również metodologia stosowana w raportach publikowanych przez ADL dotyczących tej kwestii. O kontrowersjach związanych z działalnością ADL piszą też m.in. Jewish Voice for Peace czy Jewish Currents.
Jewish Telegraphic Agency podaje z kolei, że w czerwcu 2024 roku redaktorzy Wikipedii uznali ADL za niewiarygodne źródło w kwestii konfliktu izraelsko-palestyńskiego, nadając jej kategorię Generally unreliable (pol. ogólnie niewiarygodnej). Decyzja zapadła po dyskusji wśród wolontariuszy Wikipedii, którzy stwierdzili, że proizraelska postawa ADL prowadziła do publikowania wprowadzających w błąd i fałszywych informacji dotyczących tego konfliktu. Ponadto stwierdzono, że organizacja ta działa przede wszystkim na rzecz Izraela i często klasyfikuje uzasadnioną krytykę wobec tego kraju jako przejaw antysemityzmu. Szerzej traktuje o tej kwestii także The Washington Post. W odpowiedzi na te zarzuty ADL opublikowała na swojej stronie internetowej komunikat prasowy zawierający raport zatytułowany Editing for Hate: How Anti-Israel and Anti-Jewish Bias Undermines Wikipedia’s Neutrality (pol. Redagowanie na rzecz nienawiści: jak antyizraelska i antysemicka stronniczość podważa neutralność Wikipedii), w którym oskarża grupę redaktorów Wikipedii o prowadzenie skoordynowanej kampanii przeciwko organizacji oraz posądza ich o postawy antysemickie i antyizraelskie.
Badanie z 2019 roku
Dotarliśmy do komunikatu prasowego tej organizacji z 21 listopada 2019 roku pt. ADL Global Survey of 18 Countries Finds Hardcore Anti-Semitic Attitudes Remain Pervasive (pol. Globalne badanie ADL w 18 krajach wykazuje, że głęboko zakorzenione postawy antysemickie są nadal wszechobecne). Wynika z niego, że badanie zostało przeprowadzone między 15 kwietnia a 3 czerwca 2019 roku i objęło 18 krajów, w tym państwa europejskie oraz Kanadę, RPA, Argentynę i Brazylię. Łącznie przebadano 9056 osób w wieku 18 lat i starszych. Wywiady realizowano za pomocą rozmów bezpośrednich oraz telefonicznych, dzwoniąc na numery stacjonarne i komórkowe. Respondenci byli wybierani losowo, przy czym rozmowy telefoniczne przeprowadzano jedynie w krajach o penetracji telefonów (stacjonarnych i komórkowych) przekraczającej 90%. W każdym kraju liczba wywiadów przeprowadzonych przy wykorzystaniu telefonów stacjonarnych i komórkowych była proporcjonalna do rzeczywistej struktury ich udziału w rynku usług telekomunikacyjnych. Dane zostały zważone, aby odzwierciedlać krajową populację pod względem demograficznym – w kontekście wieku, płci, religii, regionu geograficznego, etniczności i języka. W Polsce badanie przeprowadzono na grupie 510 osób.
W komunikacie prasowym wskazano, że odsetek Polaków wykazujących postawy antysemickie wynosi 48% (w porównaniu do 37% w 2015 roku).
Z Indeksu Antysemityzmu ADL wynika, że w badaniu przeprowadzonym przez organizację w 2019 roku to właśnie w Polsce odnotowano najwyższy spośród wszystkich krajów biorących w nim udział odsetek obywateli wykazujących postawy antysemickie.
Nowsze 35 procent
Nowsze badanie dotyczące postaw antysemickich zostało przeprowadzone przez ADL między 7 listopada a 5 grudnia 2022 roku. Objęto nim 10 krajów europejskich i przebadano 6000 osób w wieku 18 lat i starszych. Zastosowano procedurę losowego doboru respondentów, która łączyła dwie metody: przypadkowe wybieranie numerów telefonicznych oraz prostą selekcję z dostępnych baz numerów. Badanie realizowano tylko w krajach, gdzie co najmniej 90% populacji miało dostęp do telefonów (stacjonarnych lub komórkowych). W każdym kraju proporcja wywiadów przeprowadzonych przez telefony stacjonarne i komórkowe odpowiadała faktycznemu rozpowszechnieniu tych typów telefonów w danym społeczeństwie. Po zebraniu danych zastosowano również procedurę ważenia wyników, aby zapewnić, że właściwie odzwierciedla ona strukturę demograficzną badanego kraju pod względem wieku, płci, wyznania religijnego, miejsca zamieszkania, regionu geograficznego, pochodzenia etnicznego, języka oraz poziomu wykształcenia. W Polsce badanie przeprowadzono na grupie 516 osób. Zgodnie z przedstawionym na stronie internetowej zestawieniem Polska uzyskała wtedy drugi najwyższy wynik (35%), ustępując tylko Węgrom (37%).
Jeszcze nowsze 40 procent
Zgodnie z informacją umieszczoną na stronie internetowej ADL najnowsze badanie zostało przeprowadzone przez ADL między 23 lipca a 13 listopada 2024 roku i tym razem miało globalny zasięg. Objęto nim bowiem 103 kraje i przeprowadzono łącznie 58 000 wywiadów wśród obywateli w wieku 18 lat i starszych. Wywiady przeprowadzano za pomocą rozmów bezpośrednich, telefonicznych oraz online, a uzyskane dane zostały zważone pod względem reprezentatywności krajowej populacji ze względu na wiek, płeć i geografię.
W przypadku Polski badanie zostało przeprowadzone na próbie 565 osób i wskazało, że w 2024 roku odsetek Polaków wykazujących postawy antysemickie osiągnął 40%. Z takim wynikiem Polska znalazła się na 50. miejscu spośród 103 badanych krajów (oraz na 10. miejscu spośród 17 krajów z naszego regionu). Według wyliczeń ADL oznacza to, że aż 12,7 miliona mieszkańców Polski wykazuje nasilone postawy antysemickie.
Metodologia badań
Każde z powyższych badań opierało się na zestawie 11 pytań mierzących akceptację negatywnych stereotypów dotyczących Żydów. ADL nie ujawniła treści powyższych pytań. Respondenci, którzy potwierdzili co najmniej 6 z 11 stwierdzeń, zostali uznani za wykazujących wzmożoną nietolerancję wobec Żydów. Metodologia badania wykracza jednak poza sam kwestionariusz. ADL ocenia bowiem antysemityzm, analizując również liczbę incydentów antysemickich, doświadczenia społeczności żydowskich, polityki rządowe i inne czynniki społeczne.
Podsumowanie
Badanie ADL, na którym bazują viralowe posty, pochodzi z 2019 roku. Jego wyniki plasują Polskę na pierwszym miejscu pod względem rozpowszechnienia uprzedzeń wobec osób pochodzenia żydowskiego wśród badanych krajów. Jednak nie może ono służyć za podstawę do stwierdzenia poziomu antysemityzmu. Przede wszystkim zostało zrealizowane ponad 5 lat temu, co oznacza, że dane te nie są już aktualne i nie mogą być traktowane jako reprezentatywne dla 2025 roku. Co więcej, badanie to objęło zaledwie 18 krajów spośród ponad 190 państw istniejących obecnie na całym świecie, a Polskę w badaniu reprezentowało 510 osób (podobnie jak inne kraje).
Poza tym istnieją jeszcze dwa nowsze badania Anti-Defamation League:
- z 2022 roku, którego wyniki pokazują, że wśród badanych krajów to Węgry (37%), a nie Polska (35%), mają najwyższy wskaźnik postaw antysemickich wśród swoich obywateli. Jednak również w tym przypadku od jego przeprowadzenia minęły ponad 2 lata.
- z 2024 roku o charakterze globalnym, którego wyniki wskazują, że wśród badanych krajów Polska (z wynikiem 40%) uplasowała się na 50. miejscu spośród 103 badanych krajów oraz na 10. miejscu spośród 17 krajów z naszego regionu (Europa Wschodnia).
Powyższe dane pokazują więc, że informacja o uznaniu Polski za najbardziej antysemicki kraj na świecie, wbrew treści wpisów udostępnionych na platformie X oraz Instagramie pod koniec 2024 r. i na początku 2025 r., jest fałszywa.
