Niedawna wypowiedź prezeski Europejskiego Banku Centralnego (EBC) Christine Lagarde wywołała falę kontrowersji dotyczących zarówno planów wdrożenia cyfrowego euro, jak i samej istoty tego projektu.
Podczas konferencji prasowej poświęconej polityce monetarnej EBC, która odbyła się 6 marca 2025 roku we Frankfurcie, Lagarde powiedziała: „Naszym deadline’em będzie październik 2025 roku i przygotowujemy się na ten termin. Ale nie będziemy w stanie pójść dalej, jeśli inne strony […] – Komisja, Rada i Parlament – nie zakończą procesu legislacyjnego, bez którego nie będziemy mogli ruszyć naprzód.”
Opinie na temat cyfrowego euro wyrazili również Grzegorz Płaczek i Paweł Usiądek, publikując posty na platformie X. Obaj politycy przedstawili swoje obawy związane z projektem. Zasugerowali, że cyfrowa waluta mogłaby doprowadzić do wycofania gotówki, ograniczania swobody wydatkowania środków, a także zwiększenia nadzoru nad obywatelami. Paweł Usiądek stwierdził również, że cyfrowe euro miałoby zostać wprowadzone już w 2025 roku.
Sprawdźmy, jak wygląda rzeczywistość i co faktycznie wiadomo o tym projekcie.
Harmonogram
Jednym z najczęściej powtarzanych błędnych przekonań dotyczących cyfrowego euro jest twierdzenie, że Christine Lagarde ogłosiła wprowadzenie go pod koniec 2025 roku.
Realizacja tej inicjatywy wymaga czasu. Projekt cyfrowego euro znajduje się obecnie w fazie przygotowawczej rozpoczętej w listopadzie 2023 roku, która ma potrwać dwa lata, do końca 2025 roku. Wtedy EBC zdecyduje, czy można przejść do kolejnego etapu przygotowań.
W czerwcu 2023 roku Komisja Europejska przedstawiła wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie ustanowienia cyfrowego euro. Dokument ten musi zostać przedyskutowany i zaakceptowany przez Parlament Europejski oraz Radę Unii Europejskiej. Dopiero po przyjęciu odpowiednich przepisów prawnych Rada Prezesów EBC będzie mogła podjąć decyzję o emisji cyfrowego euro.
Dlatego też wdrożenie cyfrowego euro dla obywateli UE będzie możliwe dopiero po zakończeniu złożonego procesu legislacyjnego. Przypuszcza się, że może on zająć jeszcze kilka lat.
Prezeska Europejskiego Banku Centralnego podkreśliła potrzebę „urzeczywistnienia cyfrowego euro”. Podany przez nią termin, październik 2025 roku, odnosi się wyłącznie do zakończenia fazy przygotowawczej. Choć EBC dąży do ukończenia fazy do tego czasu, nie jest to równoznaczne z ogłoszeniem wprowadzenia cyfrowego euro w 2025 roku.
Gotówka
Innym często powtarzanym twierdzeniem, jak można zauważyć w powyższych postach, jest to, że cyfrowe euro ma wyprzeć z obiegu gotówkę. Tymczasem taki scenariusz został jednoznacznie odrzucony zarówno przez Komisję Europejską, jak i EBC.
Cyfrowe euro ma być uzupełnieniem gotówki, a nie jej zamiennikiem. W czerwcu 2023 roku wraz z wnioskiem dotyczącym cyfrowego euro Komisja Europejska przedstawiła także projekt rozporządzenia dotyczącego statusu prawnego banknotów i monet euro, którego celem jest ochrona użycia gotówki.
Cyfrowe euro ma być alternatywą dla istniejących prywatnych rozwiązań cyfrowych i zapewnić konsumentom większy wybór metod płatniczych. Dlatego też propozycje prawne dotyczące tego projektu są opracowywane równolegle z działaniami mającymi zagwarantować, że gotówka pozostanie powszechnie akceptowana i łatwo dostępna.
Prywatność i kontrola
Obawy o nadmierną kontrolę i inwigilację ze strony banków centralnych od zawsze towarzyszyły dyskusjom o pieniądzu cyfrowym banku centralnego (CBDC). W przypadku, gdy CBCD jest wprowadzone lub zarządzane bez efektywnej regulacji w zakresie ochrony prywatności, obawy te mogą być uzasadnione.
Jednak w przypadku cyfrowego euro kwestia prywatności stanowi kluczowy element tego projektu. W proponowanych przepisach prawnych podkreślono znaczenie ochrony prywatności użytkowników. Przewiduje się zastosowanie najnowocześniejszych środków bezpieczeństwa i ochrony prywatności. Nadzór nad nimi miałby zostać powierzony Europejskiemu Inspektorowi Ochrony Danych.
Prywatność podczas płatności cyfrowych ma być porównywalna z tą zapewnioną przez płatności gotówkowe – szczegóły transakcji będą znane tylko płacącemu i odbiorcy. Bank użytkownika zobaczy jedynie takie same dane jak przy wypłacie gotówki z bankomatu.
Podobnie jak w przypadku obecnych metod płatności cyfrowych, podczas płatności online cyfrowym euro banki będą miały dostęp tylko do danych niezbędnych do realizacji płatności, zapobiegania oszustwom i przeciwdziałania praniu pieniędzy. Natomiast sam Europejski Bank Centralny nie będzie miał bezpośredniego dostępu do danych o transakcjach poszczególnych użytkowników.
Oznacza to, że Eurosystem obejmujący EBC i narodowe banki centralne krajów strefy euro nie będzie mógł identyfikować ludzi na podstawie ich płatności.
Ograniczenia
W przytoczonych postach pojawiły się również spekulacje, że cyfrowe euro mogłoby być zaprogramowane w taki sposób, aby ograniczać wybory konsumentów lub sankcjonować określone branże. Jednakże obawy te nie znajdują potwierdzenia w oficjalnych źródłach i są sprzeczne z dostępnymi informacjami.
Cyfrowe euro ma być cyfrowym odpowiednikiem gotówki. Jak wynika z projektu rozporządzenia, nie będzie ono programowalne w taki sposób, by ograniczać jego użycie do określonych celów. Użytkownicy będą mogli korzystać z niego według własnego uznania tak jak obecnie z gotówki. KE zastrzega, że ani EBC, ani inne instytucje publiczne nie będą mogły narzucać ograniczeń dotyczących tego, za co, gdzie, kiedy lub komu można zapłacić cyfrowym euro.
Poniżej zamieszczamy materiał przygotowany przez EBC, pokazujący jak w praktyce miałoby działać cyfrowe euro:
Podsumowanie
Cyfrowe euro to projekt w fazie rozwoju, a nie rozwiązanie gotowe do natychmiastowego wdrożenia. Europejski Bank Centralny dąży do zakończenia przygotowań do października 2025 roku, co nie oznacza jeszcze jednak, że cyfrowe euro zostanie wprowadzone.
Ostateczna decyzja będzie zależeć od przyjęcia odpowiednich przepisów prawnych i dalszej pozytywnej oceny ze strony EBC.
Obawy dotyczące zastąpienia gotówki przez cyfrowe euro, masowej inwigilacji czy ograniczeń wydatkowania nie znajdują potwierdzenia w oficjalnych dokumentach. Przeciwnie – w projektach legislacyjnych podkreślono, że cyfrowe euro ma uzupełniać gotówkę, a wśród głównych zasad jego użytkowania mają znaleźć się ochrona prywatności i swoboda korzystania z waluty.
