W obliczu globalnych debat na temat praw osób LGBTQIA+ i wartości kulturowych rosyjskie kampanie dezinformacyjne strategicznie obierają za cel Nigerię. Przedstawiają swój kraj jako obrońcę konserwatyzmu i tradycyjnych wartości. Poprzez wzmacnianie narracji zgodnych z religijną i kulturową opozycją Nigerii wobec osób LGBTQIA+ kampanie dążą do przeciwdziałania wpływom Zachodu i kształtowania obrazu Rosji jako sojusznika moralnego. Niniejszy artykuł analizuje, w jaki sposób narracje te wykorzystują społeczno-polityczny krajobraz Nigerii do realizacji geopolitycznych celów Rosji. Przedstawia Nigerię jako studium przypadku w szerszym wzorcu wykorzystywania wspólnych wartości konserwatywnych w Afryce.
Nigeria jest krajem o wysokim poziomie religijności. Według Pew Research Center w 2015 roku muzułmanie stanowili 50% jej populacji, chrześcijanie 48%, a jedynie 2% należało do innych grup religijnych lub nie wyznawało żadnej religii. Zbieżność Rosji z konserwatywnymi wartościami pozwala jej na strategiczne przedstawianie polityki anty-LGBTQIA+ jako imperatywu moralnego, który współgra z ugruntowanymi kulturowymi i religijnymi przekonaniami Nigeryjczyków. Choć odbiór tych narracji w Nigerii wymaga dalszej analizy, ich zgodność z dominującymi wartościami daje Rosji możliwość osłabienia wpływów Zachodu i wzmocnienia swojej miękkiej władzy na kontynencie.
Rosja jako obrońca moralności
Rosyjskie narracje często kreują prezydenta Władimira Putina na obrońcę tradycyjnych wartości chrześcijańskich. Wizerunek ten jest wzmacniany przez wpływowe postacie takie jak urodzony w Nigerii ewangelicki pastor Sunday Adelaja. Podczas wydarzenia na Zoomie zorganizowanego przez Network of African Christian Journalists 27 marca 2022 roku Adelaja wychwalał stanowisko Putina przeciwko prawom osób LGBTQIA+. Określił je mianem walki o wiarę chrześcijańską. Takie poparcie podkreśla wysiłki Rosji na rzecz zbliżenia się do afrykańskich przywódców religijnych w celu umocnienia swojej pozycji moralnej.
Adelaja, założyciel i główny pastor Embassy of the Blessed Kingdom of God for All Nations w Kijowie na Ukrainie, uciekł z kraju z powodu rosyjskiej inwazji. Obecnie mieszka w Belgii. Mimo utraty ponad 40 lat pracy duszpasterskiej w wyniku wojny Adelaja pozostaje niezachwiany w swoim przekonaniu, że Putin walczy o tradycyjne wartości wiary chrześcijańskiej. Potwierdzać ma to jego sprzeciw wobec małżeństw osób tej samej płci i homoseksualizmu.
Przedstawiciele świata religijnego tacy jak Adelaja umacniają prorosyjskie narracje, które zyskują popularność w mediach społecznościowych. Trafiają nie tylko do chrześcijan, ale także do populacji muzułmańskiej w północnej Nigerii, która już wcześniej zdecydowanie sprzeciwiała się osobom LGBTQ+. Opór tej społeczności zwiększył się, gdy pojawiły się plotki o podpisaniu przez Nigerię porozumienia z Samoa, które miało zdaniem komentujących zalegalizować związki LGBTQ+. Chociaż doniesienia te były nieprawdziwe, wywołały one powszechne oburzenie w regionie.
Gdy popularny polityk z północnej Nigerii i były senator Adamu Garba napisał na platformie X, że „Putin nakazał rosyjskim klinikom zdrowia zatrudnienie seksuologów, którzy pomogą ludziom »przezwyciężyć« homoseksualizm i różne »zaburzenia psychiczne« związane z LGBTQ”, spotkał się z aplauzem ze strony Nigeryjczyków z północy.
Garba, który wielokrotnie powielał prorosyjskie narracje, przyznał, że TikTok zablokował jego konto za wypowiedzi przeciwko społeczności LGBTQ+ i genetycznie modyfikowanej żywności. Od 2019 roku aktywnie wykorzystuje swoją platformę do mobilizowania sprzeciwu wobec społeczności LGBTQIA+ w północnej Nigerii.
Bashir Ahmad, popularny wpływowy działacz z północy i były doradca byłego prezydenta Nigerii Muhammadu Buhariego, określił osoby LGBTQ jako „szatańską praktykę”. Otwarcie zadeklarował swój sprzeciw wobec nich, argumentując, że ich orientacja i tożsamość są sprzeczne z naukami islamu oraz wartościami kulturowymi północnej Nigerii. Stało się to po tym, jak nagłośnił post o wpisaniu przez Rosję społeczności LGBTQ na listę organizacji ekstremistycznych i terrorystycznych, co zostało pozytywnie przyjęte przez większość jego północnonigeryjskich zwolenników.
Religia i tradycyjne wartości jako fundamenty oraz ich manifestacja w prawie
Konserwatyzm religijny stanowi kluczowy fundament rosyjskich narracji, które przedstawiają politykę anty-LGBTQIA+ jako imperatyw moralny. Rezonuje on z krajami takimi jak Nigeria. Dzięki tym podobieństwom Rosja może kreować się na moralnego sojusznika narodów opierających się zachodniemu liberalizmowi. Przypadek Nigerii, choć nie jest odosobniony, stanowi przykład tego, jak prorosyjskie narracje wykorzystują wartości kulturowe i religijne do realizacji swoich celów politycznych z geopolitycznych ambicji.
Wiele krajów na świecie, w tym Stany Zjednoczone, prowadzi burzliwe debaty na temat praw osób LGBTQIA+. W różnym stopniu podlegają one ograniczeniom lub cofnięciu. Jednak przypadki Rosji i Nigerii pokazują wyjątkowy schemat, w którym ramy prawne oraz narracje kulturowe zostały dostosowane do konserwatyzmu religijnego w celu systematycznego ograniczania widoczności i praw społeczności LGBTQIA+. Ten trend wyróżnia się ideologicznym ujęciem oraz mechanizmami prawnymi egzekwowania restrykcji.
W Rosji i Nigerii publiczne manifestowanie tożsamości LGBTQIA+ jest uznawane za przestępstwo, a kary zostały celowo zaprojektowane, by ograniczyć widoczność i ekspresję środowiska queer. Naloty policyjne na przestrzenie przyjazne społeczności LGBTQIA+ w Rosji oraz wpisanie organizacji LGBTQIA+ na listę „ekstremistycznych” pokazują instytucjonalne wysiłki na rzecz marginalizacji tej społeczności. W Nigerii zgromadzenia LGBTQIA+ były rozbijane przez policję. Zarówno państwowi, jak i niepaństwowi aktorzy aktywnie atakują jednostki LGBTQIA+, tworząc atmosferę strachu i wykluczenia.
Podczas gdy niektóre kraje (np. USA) toczą spory o prawa LGBTQIA+, konstytucyjne sprzeczności w Rosji i Nigerii są szczególnie uderzające. Na przykład artykuł 40 konstytucji Nigerii gwarantuje prawo do swobodnego zrzeszania się, a artykuł 17 zapewnia równość wobec prawa. Jednak Ustawa o zakazie małżeństw osób tej samej płci (Same-Sex Marriage Prohibition Act) podważa te zapisy. W Rosji konstytucyjne gwarancje wolności zrzeszania się (artykuł 30) i równości wobec prawa (artykuł 19) są sprzeczne z politykami wymierzonymi bezpośrednio w osoby i organizacje LGBTQIA+.
To ideologiczne zbliżenie Rosji i Nigerii pokazuje, jak systemy prawne i kulturowe mogą być manipulowane, aby przedstawiać prawa LGBTQIA+ jako zagrożenie dla tradycyjnych wartości. Chociaż inne kraje również zmagają się z oporem wobec równości, jawne połączenie ograniczeń prawnych z imperatywami moralnymi w Rosji i Nigerii stanowi specyficzne i istotne studium przypadku erozji podstawowych praw człowieka.
Trudna rzeczywistość osób LGBTQIA+ w Nigerii
Oprócz ograniczeń prawnych osoby LGBTQIA+ w Nigerii często spotykają się z ostracyzmem społecznym.
4 kwietnia 2024 roku nigeryjska policja oraz Komisja ds. Przestępstw Gospodarczych i Finansowych (EFCC) aresztowały znaną nigeryjską transpłciową kobietę Bobrisky pod zarzutem prania pieniędzy i niszczenia nigeryjskich banknotów. Bobrisky jest jedną z nielicznych osób publicznie deklarujących swoją transpłciowość w kraju, gdzie społeczność LGBTQIA+ spotyka się z dyskryminacją i nękaniem. Aresztowanie wywołało kontrowersje – krytycy twierdzili, że władze celowo obrały Bobrinsky za cel ze względu na jej tożsamość płciową. EFCC jednak upierała się, że zatrzymanie miało wyłącznie podłoże finansowe. 12 kwietnia 2024 roku kobieta została skazana na sześć miesięcy więzienia.
Po ogłoszeniu wyroku Nigeryjska Służba Więzienna (NCoS), rządowa agencja zarządzająca więzieniami w Nigerii, przeprowadziła badanie fizyczne Bobrisky. Stwierdzono, że „nie ma dowodów na przejście tranzycji płciowej”, przez co umieszczono ją wśród mężczyzn. Podczas gdy niektórzy sprzeciwiali się tej decyzji, inni nie wykazywali współczucia. Twierdzili, że „nie ma powodu, by nie była osadzona w męskim zakładzie karnym”.
Później jednak pojawiły się sprzeczne doniesienia sugerujące, że Bobrisky została umieszczona w pojedynczej celi ze względu na jej kobiece cechy. To wideo na TikToku zdobyło 226 700 wyświetleń i ponad 7000 interakcji.
Niektórzy Nigeryjczycy komentujący wideo obwiniali Nigeryjską Służbę Więzienną (NCoS) za umieszczenie Bobrisky w specjalnej celi. Twierdzili, że powinna zostać przymusowo osadzona w męskim więzieniu. Powoływali się na prawo Nigerii, które nie uznaje praw osób LGBTQIA+. Jedno z kont na platformie X zatweetowało, że nigeryjskie prawo uznaje tylko dwie płcie, więc Bobrisky nie zasługiwała na specjalne traktowanie.
Po odbyciu części sześciomiesięcznej kary więzienia Bobrisky została zwolniona 5 sierpnia 2024 roku. 25 września 2024 roku wyciekło nagranie audio, w którym twierdzono, że przekupiła Komisję ds. Przestępstw Gospodarczych i Finansowych (EFCC) kwotą 15 milionów naira (9 622 USD), aby wycofać zarzuty o pranie pieniędzy. Zasugerowano również, że w czasie odbywania kary przebywała w prywatnym apartamencie.
30 września 2024 roku zarówno EFCC, jak i NCoS zaprzeczyły oskarżeniom o łapówkę. Poinformowano, że Bobrisky odbyła karę w więzieniu o zaostrzonym rygorze Kirikiri Maximum Correctional Centre.
Poniżej znajdują się przykładowe klipy z TikToka, które zawierają liczne kontrowersyjne oskarżenia w sprawie Bobrisky. Łącznie zdobyły one 1,71 miliona wyświetleń.
Wiele nigeryjskich mediów często błędnie określa płeć Bobrisky.
Internetowe i fizyczne nękanie Bobrisky nie jest odosobnionym przypadkiem. 6 października 2024 roku dyskusję wywołało wideo przedstawiające szykanowanie i napaść na dwóch gejów w Rumuewhara, wspólnocie zdominowanej przez chrześcijan w mieście Port Harcourt w południowej Nigerii. Niektórzy użytkownicy potępili przemoc, podczas gdy inni stwierdzili, że osoby LGBTQIA+ stoją w sprzeczności z ich wierzeniami kulturowymi i religijnymi. Nagranie krążyło po Facebooku, Instagramie, X i YouTube.
Upadek moralny zachodu
Rosyjskie narracje często zestawiają swoje polityki z poparciem Zachodu dla praw LGBTQIA+, by przedstawić go jako moralnie zdegenerowany. W artykułach takich jak Konflikt między Zachodem a Rosją jest konfliktem religijnym twierdzono, że podczas gdy Rosja powróciła do swoich chrześcijańskich korzeni, Zachód przyjął ateizm i relatywizm moralny. Narracje tego typu są formowane tak, by rezonować z nigeryjską opinią publiczną, która może żywić sceptycyzm wobec zachodnich wpływów kulturowych.
Łącząc poparcie dla LGBTQIA+ z szerszymi teoriami spiskowymi o imperializmie kulturowym, narracje wspierane przez Rosję mają na celu wzmocnienie oporu wobec zachodniego liberalizmu. Przykładowo, nigeryjscy aktywiści prorosyjscy i liderzy religijni często wspierają te narracje, dzięki czemu potwierdzają istniejący opór kulturowy i religijny oraz pozycjonują Rosję jako obrońcę afrykańskich wartości.
W reakcji na aresztowanie dwóch par gejów w stanie Delta, w południowej Nigerii nigeryjski aktywista prorosyjski @jcockechukwu stwierdził na platformie X, że pojawienie się społeczności LGBTQIA+ w Nigerii jest wynikiem moralnej dekadencji i wypaczenia narzuconego Afrykanom przez Zachód.
„To było małżeństwo jednopłciowe z udziałem wielu par jednopłciowych, całkowicie lekceważące prawo zakazujące takich zgromadzeń w NIGERII” – napisał.
„99% ich funduszy pochodzi od zachodnich organizacji, które podszywają się pod grupy zajmujące się prawami człowieka w AFRYCE. Zachód nie rozumie, że poważnie traktujemy ochronę ram społeczno-kulturowych AFRYKI za wszelką cenę. Dlatego stanęliśmy po stronie Ugandy i pozostajemy głęboko wdzięczni władzom za sprzeciw wobec tych zachodnich przemocowców”.
Zwierzchnik Kościoła Metodystycznego Nigerii, wielebny Oliver Aba, powiedział, że małżeństwo gejów jest obrzydliwością wobec Boga i ludzkości. Ogłosił, że jest to próba „wywrócenia całego świata do góry nogami” przez Europejczyków. Jego zdaniem koncepcja ta jest obca kulturze afrykańskiej i będzie odpierana przez Kościół. Doradca medialny byłego prezydenta Nigerii Muhammadu Buhariego, Bashir Ahmad, opublikował na X opinię, że zarówno chrześcijaństwo, jak i islam „są przeciwko LGBTQ” i że ta praktyka jest sprzeczna z moralnością Nigerii.
W grudniu 2024 roku około 60 duchownych w Terytorium Stołecznym Nigerii wezwało do zaostrzenia legislacji przeciwko działalności LGBTQIA+, w tym rozszerzenia obecnej 14-letniej kary więzienia o zakaz noszenia odzieży przeciwnej do płci i publikacji treści promujących homoseksualizm. Obwinili oni praktyki LGBTQIA+ za moralną degradację kraju.
Wpływ na opinię publiczną i politykę
Skuteczność opisywanych narracji jest widoczna w ich zdolności do kształtowania opinii publicznej i wzmacniania konserwatyzmu kulturowego w Nigerii. Przykładowo, sondaż zlecony przez Inicjatywę na rzecz Równości Praw (TIERs) ujawnił, że akceptacja społeczna osób LGBTQIA+ w Nigerii nieznacznie wzrosła – z 30% w 2019 roku do 34% w 2022 roku. Jednak dane z badania Afrobarometer, przeprowadzonego między 2019 a 2021 rokiem, pokazują, że tylko 21% Nigeryjczyków akceptuje związki jednopłciowe, co pokazuje, że opór nadal jest powszechny.
Narracje kulturowe odgrywają kluczową rolę w debatach legislacyjnych, szczególnie wokół ustawy zakazującej małżeństw jednopłciowych. Liderzy religijni i konserwatywni influencerzy tacy jak Adelaja często wzmacniają rosyjską dezinformację, wplatając jej idee w lokalne dyskursy. W ten sposób umacniają publiczny opór wobec inkluzji LGBTQIA+ i utrzymują polityczną ważność polityk anty-LGBTQ+. Ponadto obraz Rosji jako moralnego sojusznika wzmacnia jej powiązania geopolityczne w Afryce. Dostosowując się do konserwatywnych wartości, Rosja zyskuje miękką siłę i przeciwdziała zachodniemu wpływowi na kontynencie.
Strategiczne pozycjonowanie Rosji jako obrońcy tradycyjnych wartości przyciąga konserwatywne i religijne grupy w Nigerii. Implikacje wykraczają poza debaty kulturowe, wpływając na geopolityczne sojusze tego kraju oraz postrzeganie globalnej dynamiki sił.
Ten artykuł został przygotowany w ramach inicjatywy Truth Africa, która ma na celu ujawnianie oraz przeciwdziałanie dezinformacji, zagranicznej manipulacji i ingerencji w informacje (Foreign Information Manipulation and Interference, FIMI) w Afryce, a także budowanie odporności społecznej na zagrożenia dla wartości demokratycznych i stabilności społecznej.