Jakiś czas temu na profilu „Nauka jest niesamowita” na Facebooku został opublikowany wpis z informacją, że według najnowszych badań zmiany klimatyczne mogą uszkodzić wzrok i wpływają na kondycję oczu. Był to wpis nawiązujący do artykułu opublikowanego na początku maja 2025 przez Wirtualną Polskę, w którym autorka powołała się na najnowsze badania naukowe wskazujące, że czynniki takie jak promieniowanie UV, zanieczyszczenie powietrza oraz wzrost temperatur zwiększają ryzyko występowania chorób oczu. Sprawdzamy, co na ten temat mówi aktualna wiedza naukowa.
Użytkownicy w mediach społecznościowych często powoływali się na artykuł w Wirtualnej Polsce – tekst był szeroko komentowany na Facebooku i X, odbiorcy negatywnie odnosili się do przedstawionych treści i poruszania kwestii zmian klimatycznych w ogóle.
O jakich badaniach mowa?
Wspomniany artykuł WP odwołuje się do opublikowanego w 2021 roku przeglądu badań poświęconych wpływowi zmian klimatycznych na zdrowie oczu. Autorzy tej analizy podkreślają, że istnieje coraz więcej dowodów wskazujących na powiązania między czynnikami środowiskowymi a częstością występowania schorzeń okulistycznych. Wśród czynników wymienianych najczęściej znajdują się nasilone promieniowanie UV, wyższe temperatury oraz podwyższony poziom zanieczyszczeń w atmosferze. Wszystkie te elementy są obecnie bezpośrednio lub pośrednio związane ze zmianami klimatycznymi.
Choć przytaczany przegląd badań pochodzi z 2021 roku, należy pamiętać, że zarówno rozwój nauki, jak i tempo zmian klimatycznych są dynamiczne. Dlatego warto sprawdzić, jak wygląda aktualny stan wiedzy w 2025 roku i czy wcześniejsze wnioski zostały potwierdzone lub uzupełnione przez nowsze analizy.
Co nam mówi aktualna wiedza naukowa?
Zmiany klimatu mogą szkodzić naszym oczom na dwa sposoby: bezpośrednio i pośrednio. W pierwszym przypadku chodzi przede wszystkim o narażenie na wysokie temperatury oraz na promieniowanie ultrafioletowe, które w nadmiernych dawkach mogą prowadzić do takich schorzeń, jak zaćma, zwyrodnienie plamki żółtej, zapalenie spojówek czy rak rogówki. Zmiany klimatu przyczyniają się do tego zjawiska poprzez zwiększanie częstotliwości fal upałów oraz uszczuplanie warstwy ozonowej, co skutkuje większym natężeniem promieniowania UV docierającego do powierzchni Ziemi.
W drugim przypadku mamy do czynienia z czynnikami środowiskowymi, takimi jak smog, zwiększona obecność alergenów w powietrzu czy zmiany w dostępności składników odżywczych w wyniku susz bądź powodzi na terenach rolnych, co pośrednio wpływa na zdrowie oczu. Przykładem może być dłuższy sezon pylenia lub wyższe stężenie pyłów zawieszonych, które mogą prowadzić do przewlekłego podrażnienia spojówek i pogorszenia widzenia u osób z chorobami przewlekłymi.
Co ważne, te czynniki często występują razem, wzmacniając wzajemnie swoje działanie. Na przykład promieniowanie UV jest z zasady groźne dla oczu, a przy zubożeniu warstwy ozonowej jego wpływ jest silniejszy. Smog od dawna podrażnia oczy, a zmiany klimatyczne sprawiają, że jest go więcej – i bywa bardziej szkodliwy. Efekt? Nasze oczy są atakowane z kilku stron jednocześnie – przez słońce, ciepło i zanieczyszczenia – a naturalne mechanizmy obronne mogą sobie z tym nie radzić. To zwiększa ryzyko chorób takich jak zaćma, zapalenie spojówek czy zespół suchego oka.
Z danych zawartych w omówionych wyżej badaniach wynika, że niektóre grupy społeczne są szczególnie narażone na negatywne skutki zmian klimatycznych w kontekście zdrowia oczu. Należą do nich osoby starsze, pracownicy wykonujący obowiązki na zewnątrz w pełnym słońcu, osoby cierpiące na choroby przewlekłe, a także mieszkańcy krajów o niskim i średnim dochodzie, gdzie dostęp do podstawowej opieki okulistycznej jest ograniczony.
Koszty zdrowotne i zalecenia ekspertów
Z przytaczanych badań wynika również, że leczenie chorób oczu związanych ze zmianami klimatycznymi wiąże się z istotnymi kosztami społecznymi i ekonomicznymi. Dotyczą one nie tylko bezpośrednich wydatków na diagnostykę i leczenie, lecz także kosztów pośrednich – takich jak obniżona jakość życia, spadek produktywności zawodowej czy długofalowe skutki utraty widzenia. Eksperci podkreślają konieczność prowadzenia zintegrowanej polityki zdrowotnej, która uwzględnia nie tylko działania medyczne, lecz także środowiskowe. Rekomenduje się zwiększenie świadomości społecznej na temat ryzyk środowiskowych dla oczu, rozwój profilaktyki okulistycznej oraz dalsze badania nad związkami między klimatem a zdrowiem narządu wzroku.
Podsumowanie
Na podstawie aktualnej wiedzy naukowej twierdzenie, że zmiany klimatyczne wpływają na zdrowie wzroku, jest prawdziwe. Dostępne dane potwierdzają istnienie mechanizmów, poprzez które czynniki środowiskowe związane z globalnym ociepleniem oddziałują na narząd wzroku. Wpływ ten nie jest jednakowy dla całej populacji i zależy od szeregu czynników, w tym narażenia zawodowego, wieku oraz dostępu do opieki zdrowotnej. Warto zaznaczyć, że problem ten ma charakter złożony i narasta w miarę postępowania zmian klimatycznych, dlatego wymaga systemowego podejścia oraz dalszego monitorowania.
