Dziewiętnastego listopada 2022 r. na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie odbyła się konferencja zorganizowana przez społeczną inicjatywę „Ruch Ochrony Szkoły”. Jej celem było omówienie zagadnienia, jakim jest edukacja włączająca rozumiana jako ideologia inkluzji w realiach szkolnych. W środowisku sympatyków osób z niepełnosprawnościami temat sympozjum wywołał jednak niemałe oburzenie. Alicja Loranc, członkini zarządu krakowskiej fundacji zajmującej się tą tematyką, skomentowała całe wydarzenie następującymi słowami: “Niepełnosprawne dzieci forpocztą deprawacji i zagrożeniem wartości – tak głoszą bogobojni katolicy”.
3 grudnia obchodzimy Międzynarodowy Dzień Osób Niepełnosprawnych. Z tej okazji pragniemy wyjaśnić istotę edukacji włączającej oraz zweryfikować nieprawdziwe informacje w tym temacie.
Fakty… czy opinie?
Konferencję na Uniwersytecie Pedagogicznym otworzyła małopolska kurator oświaty Barbara Nowak, znana z antyszczepionkowych poglądów polityczka. Zwróciła uwagę na fakt, że nie wiadomo, czy przyjmowanie uczniów z niepełnosprawnościami do publicznych szkół rzeczywiście umożliwia im naukę i rozwój zgodny z ich potrzebami. Zaznaczyła również, że dopasowanie systemu państwowej oświaty do pracy z osobami, z niepełnosprawnościami to jedynie mrzonki, które nie są możliwe do zrealizowania w skali krajowej. Wypowiedź kurator Nowak nie stała się jednak tak medialna, jak wystąpienie Bartłomieja Kopczyńskiego z Towarzystwa Wiedzy Społecznej w Toruniu, który stwierdził, że koncepcja inkluzywności jest ideologią stworzoną przez międzynarodowe organizacje i mającą na celu podważyć suwerenność Polski. Przekonywał, że włączanie osób z niepełnosprawnościami do społeczeństwa jest jedynie wytrychem, który sprawi, że ludzie będą skłonni zaakceptować każdą „nienormalność”, w tym odmienność seksualną.
Inkluzja – fakty i mity
Termin „inkluzja” w naukach społecznych oznacza włączenie wykluczonej jednostki lub grupy w większą część społeczeństwa. Pojęcie to powiązane jest z ideą wyrównywania szans, a także przeciwdziałania marginalizacji. Koncepcja ta jest odgórnie regulowana przez cele zrównoważonego rozwoju przyjęte na Zgromadzeniu Ogólnym ONZ przez wszystkie państwa członkowskie, w tym Polskę. W związku z tym od naszego kraju wymaga się zapewniania wszystkim obywatelom równego traktowania, także w kontekście dostępu do dóbr i usług – takich jak edukacja.
Edukacja włączająca – wszystkie głosy za!
Edukacja włączająca opiera się przede wszystkim na otwartym podejściu do potrzeb wszystkich uczniów, w szczególności tych z grup dyskryminowanych. Ma ona na celu umożliwienie młodym ludziom o specjalnych potrzebach uzyskania wsparcia, opieki i dojścia do kształcenia. Wartościowość takiego podejścia poparta jest badaniami ekspertów zajmujących się pedagogiką specjalną. Edukacja włączająca jest bowiem przede wszystkim realizacją podstawowych praw człowieka. Zapobiega ona segregacji społecznej, wpływa korzystnie na kontakty interpersonalne (w tym częstotliwość i sposób porozumienia się z osobami z niepełnosprawnością) oraz na poziom empatii. Dzięki niej wzrasta pewność siebie, motywacja do nauki i poziom uspołecznienia osób z niepełnosprawnością, co w przyszłości owocuje większą samodzielnością. Skąd więc sceptycyzm wobec tej idei?
A może jednak nie wszystkie?
Jak wynika z badań CBOS z 2017 r., społeczeństwo polskie coraz lepiej ocenia stosunek większości rodaków do osób z niepełnosprawnością.
Pomimo tego chociażby w mediach społecznościowych regularnie pojawiają się głosy osób nastawionych negatywnie do wszelkiej inności. Wystarczy spojrzeć na odpowiedzi do tweeta Alicji Loranc, by zdać sobie sprawę, że wciąż nie jest tak dobrze, jak się wydaje:
Niestety, przemówienia na konferencji w Krakowie pokazały skalę niezrozumienia zasad współpracy międzynarodowej. To właśnie na niej opierają się podstawy inkluzywności niezbędnej do budowania społeczeństwa opartego na otwartości – względem siebie nawzajem i względem różnorodności. Mamy nadzieję, że Międzynarodowy Dzień Osób Niepełnosprawnych będzie punktem wyjścia do dyskusji na temat istoty edukacji włączającej.
