W 2021 roku Polska była trzecim krajem Unii Europejskiej z największą liczbą prób samobójczych zakończonych śmiercią. Ostatnio w internecie pojawiła się informacja, że w Polsce w wyniku śmierci samobójczych ginie więcej osób niż w wypadkach drogowych. Sprawdźmy, czy możemy potwierdzić tę informację.
Kontekst
2 października 2024 roku na platformie X (dawnym Twitterze) opublikowano wpis zawierający twierdzenie, że w samobójstwach ginie dwa razy więcej Polaków niż w wypadkach drogowych. Dołączono do niego zrzut ekranu przedstawiający post Miejskiego Reportera, Profil ten opublikował zdjęcia zielonych i białych tabliczek wywieszonych na Moście Poniatowskiego w Warszawie.
Tabliczki w kolorze zielonym zostały zamontowane na Moście Poniatowskiego w ramach projektu „Pomoc kryzysowa na warszawskich mostach”, zrealizowanego w ramach X edycji Budżetu Obywatelskiego m.st. Warszawy na rok 2024. Na tabliczkach podano całodobowy numer telefonu zaufania dla osób dorosłych w kryzysie samobójczym (511 200 200) oraz komunikat „Nie rezygnuj z życia”. Zgodnie z założeniami projektu tabliczki miały pojawić się na 7 mostach, jednak powołany z inicjatywy prezydenta m.st Warszawy zespół specjalistów zalecił, aby montaż tabliczek rozszerzyć na wszystkie warszawskie mosty. Do innych rekomendacji zespołu należało m.in. zwiększenie monitoringu kamer, a także liczby policyjnych patroli rzecznych. Dlaczego miasto podjęło takie działania? Według danych Stołecznego Centrum Bezpieczeczeństwa liczba zdarzeń samobójczych na warszawskich mostach wzrosła w ostatnich latach o prawie 34%.
Tabliczki w kolorze białym zostały według doniesień medialnych wywieszone przez anonimowego sprawcę. Komunikaty, które się na nich znalazły – m.in. „To nie ucieczka. To jedno z rozwiązań‟ – zostały przez część internautów uznane za zachęcające do popełnienia samobójstwa. „Przecież to się kwalifikuje pod art 151 KK” – napisał jeden z użytkowników X, odnosząc się do przepisu dotyczącego doprowadzenie do samobójstwa. Całą sprawę nagłośnił poseł Łukasz Litewka.
Do dnia 8 listopada 2024 roku wpis zdobył ponad 14 tys. wyświetleń, 307 polubień oraz 44 komentarze.
Statystyki potwierdzają
„W 2023 roku na polskich drogach doszło do 20 936 wypadków drogowych, w których śmierć poniosło 1 893 osób‟ – czytamy w analizie przygotowanej przez Polskie Obserwatorium Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego. Na oficjalnej stronie Komendy Głównej Policji znajdujemy z kolei informację, że w 2023 roku doszło do 15 133 prób samobójczych, z których 5 233 zakończyło się śmiercią.
Na poniższym wykresie, przygotowanym przez Stowarzyszenie Pravda, przedstawiono stosunek liczby zgonów w zamachach samobójczych do liczby zgonów w wypadkach drogowych na przestrzeni ostatnich kilku lat:
Zgodnie z dostępnymi statystykami, twierdzenie, że w wyniku śmierci samobójczych ginie dwa razy więcej osób niż w wypadkach drogowych, uznajemy za prawdziwe.
Samobójstw może być znacznie więcej
Zdaniem suicydologów oficjalne statystyki dotyczące zamachów samobójczych są niedoszacowane. W książce dr Halszki Witkowskiej, polskiej badaczki zajmującej się samobójstwami, czytamy, że policja rejestruje przynajmniej od 10% do 20% mniej samobójstw niż w rzeczywistości popełniono. Witkowska wskazuje trzy czynniki mające wpływ na rozbieżność między stanem faktycznym a statystykami:
- czynniki religijne – część religii potępia zamachy samobójcze; rodziny próbują ukryć informację o samobójczej śmierci bliskiej osoby, aby uniknąć ostracyzmu,
- aspekty prawne – firmy ubezpieczeniowe próbują uniknąć wypłaty odszkodowania rodzinie osoby, która poniosła śmierć w wyniku samobójstwa,
- czynniki obyczajowe – w wielu obszarach wiejskich samobójstwo jest wciąż piętnowane; rodzina samobójcy próbuje więc zachować taką śmierć w tajemnicy, obawiając się nietolerancji.
Jak podsumowuje dr Witkowska, „[w] statystykach dotyczących samobójstw, a raczej w sposobie zbierania danych, wiele znaczy czynnik ludzki. Dlatego dokładne oszacowanie liczby zarówno samobójstw, jak i prób samobójczych jest tak trudnym zadaniem”.
