Na platformie X pojawiły się wpisy na temat pierwszeństwa dostępu Silesian Coal International Group of Companies (SCIGC), części niemieckiej grupy HMS Bergbau, do złóż kopalni Dębieńsko. Sprawdzamy, czy Jastrzębska Spółka Węglowa musi ustąpić w wyścigu o koncesję na wydobycie spółce z zagranicznym kapitałem.
Na dzień publikacji artykułu jeden z przykładowych wpisów na ten temat został wyświetlony 31,5 tysiąca razy. Udostępniono go 832 razy, polubiono 2,3 tysiąca razy. Pojawiło się pod nim ponad 40 komentarzy. Większość z nich ma negatywny wydźwięk.
Jak uzyskać koncesję?
Surowce takie jak węgiel kamienny to tzw. własność górnicza, której właścicielem jest Skarb Państwa. Kontrola nad tymi złożami należy w pełni do Polski, więc do rozpoczęcia ich eksploatacji niezbędne jest uzyskanie koncesji na wydobywanie od ministra klimatu i środowiska.
Koncesja nie wystarczy do tego, by rozpocząć eksploatację złóż. Konieczne jest jeszcze zawarcie z ministrem klimatu i środowiska umowy o ustanowieniu użytkowania górniczego, czyli uzyskanie prawa do korzystania z przestrzeni, gdzie mają być prowadzone prace. Gdy o dane złoże ubiega się większa liczba przedsiębiorców, przeprowadzany jest przetarg. Jeśli dany podmiot jako pierwszy rozpoznał i udokumentował złoże, na które chce uzyskać koncesję, może domagać się priorytetowego traktowania.
Po otrzymaniu wniosku o koncesję na poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż Ministerstwo publikuje w Biuletynie Informacji Publicznej ogłoszenie o możliwości składania konkurencyjnych wniosków. W przypadku ich braku przeprowadzane jest postępowanie wobec tego podmiotu, który jako pierwszy wystąpił o koncesję. Jeśli pojawiło się kilku zainteresowanych, koncesję otrzymuje najlepiej ocenione przedsiębiorstwo.
Zarówno wniosek o koncesję na rozpoznawanie, jak i wniosek o koncesję na wydobywanie mogą złożyć podmioty z kapitałem zagranicznym. Z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia w przypadku Kopalni Węgla Kamiennego Dębieńsko w Czerwionce-Leszczynach.
Czym jest KWK Dębieńsko?
Kopalnia Dębieńsko została zamknięta w 2000 roku. Szacuje się, że obecnie znajdują się tam największe złoża węgla koksowego w Polsce, liczące do 190 milionów ton. Sprawia to, że od lat cieszy się ona zainteresowaniem zagranicznych inwestorów. W 2008 roku czeska spółka New World Resources (NWR) otrzymała pięćdziesięcioletnią koncesję na wydobycie węgla ze złoża Dębieńsko 1. W związku z kłopotami finansowymi musiała jednak wycofać się z inwestycji.
W roku 2016 NWR Karbonia, spółka zależna NWR, została w całości przejęta przez australijską firmę Prairie Mining Limited (obecnie GreenX Metals). Tym samym przedsiębiorstwo z Australii weszło w posiadanie koncesji na wydobywanie węgla ze złoża Dębieńsko 1. Jastrzębska Spółka Węglowa, która już wtedy deklarowała zainteresowanie omawianymi złożami, nie złożyła oferty na zakup Karbonii.
NWR otrzymała zgodę pod warunkiem, że rozpocznie wydobycie od 2018 roku. Obietnicy nie dotrzymano, co sprawiło, że JSW zyskało możliwość ponownego starania się o koncesję. Prairie Mining próbowało wydłużyć termin do 2025 roku, ale nie wyrażono na to zgody. Sprawa zakończyła się w Trybunale Arbitrażowym – Australijczycy oskarżyli polski rząd o zablokowanie rozwoju kopalni Dębieńsko oraz kopalni Jan Karski na Lubelszczyźnie. W przypadku kopalni Jan Karski w październiku 2024 roku zostało zasądzone odszkodowanie w wysokości 1,3 miliarda złotych na korzyść GreenX Metals, natomiast pozew dotyczący Dębieńska został oddalony.
Plany JSW a działania SCIGC
Jastrzębska Spółka Węglowa od kilku lat deklaruje zainteresowanie wydobywaniem węgla z kopalni Dębieńsko. W latach 2018-2020 prowadziła rozmowy z Prairie Mining Limited dotyczące potencjalnej współpracy w zakresie projektów węglowych w Polsce. Negocjacje zostały jednak zerwane przez JSW 12 maja 2020 roku z powodu spadku cen węgla koksowego na skutek pandemii COVID-19.
Obecnie Zarząd potwierdza, że próby uzyskania dostępu do złóż nadal trwają. W Raporcie bieżącym nr 2/2025 z 3 stycznia 2025 roku w odpowiedzi na pytanie akcjonariuszy, czy JSW stara się o koncesję na wydobycie węgla ze złoża Dębieńsko, czytamy:
Jastrzębska Spółka Węglowa od kilku lat wyraża zainteresowanie przemysłowym zagospodarowaniem złoża Dębieńsko. Celem JSW jest prowadzenie eksploatacji w złożu węgla kamiennego (koksowego) Dębieńsko 1 w oparciu o posiadaną infrastrukturę techniczną Ruchu Szczygłowice, uwzględniając, że dla złoża “Szczygłowice”, posiada koncesję nr 4/2019 na wydobywanie węgla kamiennego i metanu jako kopaliny towarzyszącej z terminem obowiązywania do 31 grudnia 2040 roku.
W staraniach o eksploatację złoża Dębieńsko JSW uprzedziło przedsiębiorstwo Silesian Coal International Group of Companies. 14 grudnia 2022 roku złożyło ono wniosek do Ministerstwa Klimatu i Środowiska o udzielenie koncesji na rozpoznawanie złoża węgla kamiennego i metanu z pokładów węgla Dębieńsko 1. Zgodnie z procedurą MKiŚ ogłosiło wtedy w Biuletynie Informacji Publicznej możliwość składania wniosków na rozpoznanie tych złóż przez konkurencyjne firmy.
W odpowiedzi 22 maja 2023 roku JSW złożyło wniosek o udzielenie koncesji na rozpoznawanie części złoża węgla kamiennego i metanu pokładów węgla Dębieńsko 1 w wydzielonym obszarze badań Dębieńsko. Jako że obszar ten nie pokrywał się z obszarem podanym w ogłoszeniu w Biuletynie, postępowanie wobec jastrzębskiej spółki zostało umorzone. Pozostał tylko wniosek SCIGC.
25 marca 2024 roku Silesian Coal otrzymało odmowę. Spółka zdecydowała się na złożenie odwołania od decyzji, przez co obecnie toczy się postępowanie, które jest już na etapie końcowym.
Na stronie Ministerstwa podkreślono, że SCIGC stara się o koncesję na rozpoznanie złóż, a nie na ich wydobywanie. Eksploatacja wymaga oddzielnej koncesji. Jak wspomnieliśmy na początku artykułu, firma, która jako pierwsza przeprowadziła rozpoznanie, może domagać się potem priorytetowego traktowania. Niemniej jednak podmioty konkurencyjne również mają prawo przystąpić do przetargu o koncesję na wydobywanie złóż. Oznacza to, że szansę na eksploatację Dębieńska 1 ma zarówno SCIGC, jak i JSW.
Co na to wszystko spółka Silesian Coal? Jak czytamy w oświadczeniu jej prezesa Krzysztofa Wilgusa z 22 stycznia 2025 roku, SCIGC „nie konkuruje z projektem JSW”. Wilgus uważa, że między spółkami możliwa jest współpraca, która pozwoli obu stronom na obniżenie kosztów inwestycji w dostęp do złóż.
„Obie firmy planują wystąpienie o odrębne koncesje na wydobycie, każda w swoim obszarze »Dębieńsko 1«. SCIGC w korespondencji z JSW zaproponowała współpracę w zbadaniu złoża »Dębieńsko 1«, projektowaniu jego eksploatacji i realizacji projektu wydobycia z dwóch odrębnych obszarów koncesyjnych – bliższego kopalni Szczygłowice dla JSW i drugiego – słabo zbadanego geologicznie – dla SCIGC. Ta oferta spotkała się z zainteresowaniem JSW i jest przedmiotem trwających między spółkami uzgodnień” – stwierdził Krzysztof Wilgus.
Podsumowanie
Informacje na temat konieczności ustąpienia przez Jastrzębską Spółkę Węglową pierwszeństwa uzyskania koncesji na wydobywanie złóż KWK Dębieńsko uznajemy za manipulację. Niemiecka spółka SCIGC jest zainteresowana złożami Dębieńska, ale zgodnie z informacją z Ministerstwa Środowiska i Klimatu przedsiębiorstwo to złożyło póki co jedynie wniosek o koncesję na rozpoznawanie złóż, a nie na ich wydobywanie. Dlatego też JSW nadal może starać się zrealizować plany uzyskania koncesji na wydobywanie złoża węgla kamiennego i metanu pokładów węgla Dębieńsko 1.
